CHÂU ÂU TRỞ NÊN GIÀU CÓ VÀ THỊNH VƯỢNG NHƯ THẾ NÀO?

nhật bản BỆNH HOẠN

Bát sứ hư hỏng

CHÂU ÂU TRỞ NÊN GIÀU CÓ VÀ THỊNH VƯỢNG NHƯ THẾ NÀO?​

CHUYÊN MỤC: KHÁM PHÁ CHÂU ÂU
  • March 16, 2018
Joel Mokyr là Giáo sư chuyên ngành kinh tế học và lịch sử tại Đại học Northwestern (Illinois). Năm 2006, ông được trao tặng Giải thưởng Lịch sử Heineken do Học viện Khoa học Hoàng gia Hà Lan trao tặng. Cuốn sách mới nhất của ông là “Culture of Growth: Origins of the Modern Economy (2016)” (Văn hóa tăng trưởng: Khởi nguồn của kinh tế hiện đại (2016)).
Trong thời đại của các cường quốc và những đế chế lớn mạnh, chỉ một khu vực trên thế giới có kinh nghiệm phát triển kinh tế phi thường. Bằng cách nào?
Quảng trường Dam với Tòa thị chính Mới

Quảng trường Dam với Tòa thị chính Mới đang xây dựng (1656) bởi Johannes Lingelbach. Ảnh Bảo tàng Amsterdam / Wikipedia
Bằng cách nào và tại sao thế giới hiện đại và sự thịnh vượng chưa từng có của châu lục này bắt đầu? Các sử gia, các nhà kinh tế học, các nhà khoa học chính trị và các học giả khác đã viết vô số sách với những lời giải thích làm thế nào và tại sao quá trình tăng trưởng kinh tế hiện đại hay vì sao Kỷ Đại Thịnh vượng (the Great Enrichment) bùng nổ ở Tây Âu vào thế kỷ 18. Một trong những lời giải thích lâu đời nhất và thuyết phục nhất chính là sự chia rẽ về mặt chính trị trong một thời gian dài của châu Âu. Trong suốt nhiều thế kỷ, không một nhà lãnh đạo nào có thể thống nhất châu Âu theo cách mà người Mông Cổ hay Đại Minh từng thống nhất Trung Quốc.
Cũng cần phải nhấn mạnh rằng thành công của châu Âu không phải là kết quả của bất kỳ sự ưu việt nào vốn có của nền văn hoá này (ít người Kitô giáo hơn). Nó được biết đến như là một tài sản nổi lên từ thời đại của Hy Lạp và La Mã cổ đại, một kết quả phức tạp và không ngờ đến của các tương tác đơn giản trên toàn bộ châu lục. Phép màu kinh tế châu Âu hiện đại là hệ quả ngẫu nhiên, tình cờ của thể chế. Nó không hề được thiết kế hay lên kế hoạch từ trước. Nhưng nó vẫn xảy ra, và một khi đã bắt đầu, nó sẽ tạo ra một động lực phát triển kinh tế mà nhờ đó, tăng trưởng dựa trên tri thức vừa trở nên khả thi, vừa bền vững.
Tại sao lại như vậy? Nói ngắn gọn thì sự chia rẽ chính trị tại châu Âu đã thúc đẩy sự cạnh tranh năng suất. Các nước thống trị tại cựu lục địa phải cạnh tranh nhau để thu hút những trí thức và thợ thủ công xuất sắc nhất. Nhà sử học kinh tế Eric L Jones gọi đây là “Hệ thống Thành bang”. Cái giá của việc nền chính trị châu Âu bị chia nhỏ thành nhiều thành bang cạnh tranh lẫn nhau là không nhỏ: chiến tranh gần như liên miên, cơ chế bảo hộ, nhiều hợp tác thất bại. Dù vậy, nhiều học giả giờ đây tin rằng, trong dài hạn, việc các thành bang cạnh tranh với nhau lợi nhiều hơn là hại. Cụ thể, mô hình đó khuyến khích các sáng tạo khoa học và công nghệ hơn hẳn so với một lục địa thống nhất.
Có ý kiến cho rằng sự chia rẽ chính trị ở Châu Âu, mặc dù tốn kém nhưng mang lại những lợi ích to lớn, mang lại một nền kinh tế chính trị khác biệt. Trong chương cuối của cuốn “Lịch sử trượt dốc và sụp đổ của đế chế La Mã (1789)”, Edward Gibbon từng viết: “Châu Âu hiện bị chia nhỏ thành 12 vương quốc hùng mạnh nhưng không đồng đều”. Ba trong số đó được gọi là “những vương quốc thịnh vượng đáng trân trọng”, số còn lại là những vương quốc nhỏ hơn, nhưng vẫn độc lập. Việc có nhiều quốc gia kìm chân nhau khiến cho người thống trị khó lạm dụng sự chuyên chế độc tài. Họ vừa lo sợ, vừa ngại với các thành bang láng giềng, Gibbon phân tích. Các nền cộng hòa có được trật tự, kỷ cương và sự ổn định. Nền quân chủ thấm nhuần nguyên tắc của tự do, hoặc ít nhất là có sự tiết chế. Theo thời gian, tinh thần danh dự và công lý cũng dần được đưa vào hiến pháp.
Nói cách khác, sự cạnh tranh giữa các quốc gia, và sự tiên phong của họ đối với các nước còn lại cũng cải thiện một số những điều tồi tệ nhất có khả năng sẽ xảy ra của chủ nghĩa độc tài chính trị. Gibbon nói thêm rằng trong hòa bình, sự tiến bộ của kiến thức và công nghiệp được đẩy nhanh bởi sự cạnh tranh của rất nhiều đối thủ tích cực. Hai học giả khác, David Hume và Immanuel Kant, cũng có cùng suy nghĩ trên. Từ những cải cách trong thế kỷ thứ 18 của Đại Đế Peter của nước Nga đến sự huy động công nghệ kinh hoàng của Hoa Kỳ để đáp trả lại việc Liên Xô phóng vệ tinh nhân tạo vào năm 1957, cạnh tranh giữa các quốc gia là một động lực kinh tế to lớn. Có lẽ quan trọng hơn, “hệ thống thành bang” đã hạn chế khả năng của các nhà chức trách chính trị và tôn giáo trong vấn đề kiểm soát sự đổi mới trí tuệ. Nếu những nhà thống trị bảo thủ cản trở sáng tạo gốc, các công dân thông minh nhất của họ sẽ bỏ sang vương quốc khác sinh sống (và thực tế đã chứng minh điều này).
Bottom of Form
Nhưng cũng có ý kiến cho rằng sự chia rẽ chính trị là chưa đủ. Tiểu lục địa Ấn Độ và Trung Đông cũng chia rẽ trong gần suốt chiều dài lịch sử, châu Phi thậm chí còn chia rẽ hơn thế, nhưng họ đều không trải qua Kỷ Đại Thịnh Vượng. Rõ ràng còn có các yếu tố “cần và đủ” khác nữa. Quy mô của “thị trường” sẽ quyết định việc các sáng chế công nghệ và khoa học có nhận được đủ sự chú ý mà chúng xứng đáng được nhận hay không. Lấy thí dụ, năm 1769, Matthew Boulton từng viết cho đối tác James Watt (nhà vật lý học sáng chế ra động cơ hơi nước) của mình rằng “Sẽ không đáng để tôi mất thời gian nếu động cơ sản xuất ra chỉ phục vụ được 3 quận. Nhưng nếu như phục vụ cả thế giới thì lại hoàn toàn xứng đáng”.
Những gì đúng với động cơ hơi nước thì cũng đúng đối với những quyển sách và bài luận về thiên văn học, y học và toán học. Để viết một cuốn sách liên quan đến chi phí cố định thì quy mô thị trường là rất quan trọng. Nếu sự chia rẽ chính trị khiến phạm vi phục vụ của sự sáng tạo bị thu nhỏ lại thì động lực sáng tạo và cải cách cũng sẽ không còn nhiều.
 
Tuy nhiên, tại châu Âu sơ kỳ hiện đại, sự chia rẽ về chính trị và tôn giáo có không phải là một ‘thị trường nhỏ” cho những nhà đổi mới tư duy. Sự chia rẽ này tồn tại đồng thời với sự thống nhất đáng kể về mặt tư tưởng và văn hóa. Châu Âu đã đưa ra một thị trường ít nhiều có sự tích hợp các ý tưởng, mạng lưới trí thức (cả nam giới lẫn nữ giới) có quy mô xuyên lục địa trong đó các ý tưởng sáng tạo được phân bổ và truyền bá. Sự thống nhất văn hoá châu Âu bắt nguồn từ di sản cổ điển của nó, và tiếng Latinh trở thành ngôn ngữ chung được sử dụng rộng rãi của giới trí thức. Mô hình cấu trúc của nhà thờ Thiên chúa giáo Trung cổ cũng trở thành một yếu tố được chia sẽ xuyên lục địa. Thật vậy, từ lâu trước khi thuật ngữ “Châu Âu” được sử dụng rộng rãi, nó được gọi là “Christendom”.
Nếu giới trí thức của có thể di chuyển bên trong châu Âu với sự dễ dàng và tần suất chưa từng có, ý tưởng của họ thậm chí còn “di chuyển” nhanh hơn thế.
Phần lớn ở thời Trung Cổ, cường độ hoạt động trí tuệ (về cả số lượng người tham gia và sự sôi nổi tranh luận) còn khá nhẹ so với những năm sau này, sau năm 1500 phạm vi hoạt động của giới trí thức là xuyên quốc gia. Ở châu Âu thời sơ kỳ hiện đại, ranh giới quốc gia đối với cộng đồng trí thức là rất mong manh và họ có thể di chuyển đi lại ở khắp châu Âu. Mặc dù chậm và khó chịu, nhiều nhà trí thức hàng đầu của châu Âu vẫn di chuyển qua lại giữa các tiểu bang.Hai nhà lãnh đạo nổi bật nhất của chủ nghĩa nhân văn châu Âu trong thế kỷ 16, Juan Luis Vives, sinh ra ở Valencia và Desiderius Erasmus sinh ở Rotterdam, đều đại diện cho các nhà tư tưởng hàng đầu Châu Âu thích lối sống “di động”: Vives học ở Paris, phần lớn cuộc đời của ông sống ở Flanders, nhưng đồng thời cũng là thành viên của trường Đại học Corpus Christi ở Oxford. Có thời gian, ông còn là gia sư cho con gái của vua Henry VIII là Mary. Erasmus di chuyển qua lại giữa Leuven, Anh và Basel. Nhưng ông cũng dành thời gian ở Turin và Venice. Sự di chuyển như vậy giữa các nhà trí thức càng trở nên phổ biến và rõ rật hơn trong thế kỷ 17.
Các học giả có thể di chuyển bên trong châu Âu với sự dễ dàng và tần suất chưa từng có, ý tưởng của họ thậm chí còn “di chuyển” nhanh hơn thế. Thông qua báo in và hệ thống bưu chính có nhiều cải tiến, những công trình kiến thức được lan truyền rất nhanh. Tuy nhiên trong môi trường tương đối đa nguyên của châu Âu sơ kỳ hiện đại, đặc biệt trái ngược với Đông Á, những nỗ lực bảo thủ nhằm trấn áp những ý tưởng mới đã được đưa ra.Trong trường hợp của những “siêu sao” như Galileo hay Spinoza, nếu như quan chức kiểm duyệt địa phương cố gắng ngăn cản nghiên cứu của họ, họ có thể dễ dàng tìm thấy những nhà xuất bản nước ngoài hứng thú với công trình đó.
Lấy thí dụ, những cuốn sách “bị cấm” của Galileo nhanh chóng được tuồn ra khỏi nước Ý và được xuất bạn ở các thành phố theo đạo Tin Lành. Cuốn Discorsi được xuất bản tại Leiden năm 1638, trong khi Dialogo được tái bản ở Strasbourg năm 1635. Nhà xuất bản Jan Riewertz của Spinoza đã đặt “Hamburg” vào trang tiêu đề của Tractatus để đánh lừa kiểm duyệt, mặc dù cuốn sách đó xuất bản ở Amsterdam. Đối với giới trí thức, các tổ chức nhà nước bị chia rẽ và không hiệp đồng của Châu Âu đã đề cao sự tự do trí tuệ mà vốn không thể tồn tại ở Trung Quốc hay đế chế Ottoman.
Sau năm 1500, sự hợp nhất sau chia rẽ chính trị ở châu Âu và các tổ chức đào tạo trên toàn châu Âu đã mang lại những thay đổi trí tuệ sâu sắc trong cách truyền bá những ý tưởng mới. Các cuốn sách được viết ở Châu Âu đã tìm thấy đường tới những nơi khác. Chúng được đọc, trích dẫn, thảo luận và bình luận ở mọi nơi. Khi một phát hiện mới được công bố ở bất cứ đâu trong phạm vi châu Âu, nó sẽ được thử thách, tranh luận, chứng minh bởi cộng đồng học giả trên khắp lục địa. Năm mươi năm sau khi xuất bản cuốn sách của William Harvey về việc lưu thông máu De Motu Cordis (1628), bác sĩ người Anh và nhà trí thức Thomas Browne đã phản ánh về khám phá của Harvey rằng “lúc đầu khi lưu hành sách này, tất cả các trường học ở châu Âu đều trách móc ... và lên án nó bằng một cuộc bỏ phiếu chung... nhưng cuối cùng [quyển sách này] đã được chấp nhận và xác nhận bởi các bác sĩ nổi tiếng”.
Các nhà trí thức hàng đầu trong thời kỳ này phục vụ cho toàn châu Âu chứ không phải là một địa phương, một khán giả và danh tiếng của họ vang khắp lục địa. Họ coi mình là công dân của “Nền cộng hòa thư tín” và theo lời của triết gia Pháp Pierre Bayle (một trong những nhân vật chính của nó), đó là một khối cộng đồng tự do, một đế chế của sự thật. Các ẩn dụ chính trị được áp dụng chủ yếu là sự mơ tưởng và không phải sự tâng bốc, nhưng nó thể hiện các đặc điểm của một cộng đồng đặt ra các quy tắc ứng xử cho thị trường ý tưởng. Đó là một thị trường rất cạnh tranh.
Trên tất cả, giới trí thức của châu Âu tranh luận hầu hết mọi thứ, và nhiều lần chứng tỏ sẵn sàng đánh bại những ai không lên tiếng tranh luận. Họ cùng nhau thành lập một cam kết hợp tác khoa học (khoa học mở). Quay trở lại Gibbon: ông ta quan sát thấy rằng triết gia, không giống như những nhà ái quốc, họ coi Âu Châu là một nước “cộng hòa vĩ đại” duy nhất, trong đó sự cân bằng quyền lực có thể tiếp tục thay đổi và sự thịnh vượng của một số quốc gia có thể được hoan nghênh hoặc gây thất vọng. Nhưng mối quan ngại của một “nước cộng hòa vĩ đại” duy nhất là đảm bảo “sự hạnh phúc, hệ thống nghệ thuật, luật lệ và cách cư xử chung”. Đó là một châu Âu “khác biệt đầy lợi thế” so với tất cả các nền văn minh khác, Gibbon phân tích.
Về khía cạnh này, cộng đồng trí thức châu Âu được tận hưởng cả 2 lợi ích trên: một cộng đồng học thức xuyên quốc gia và một hệ thông cạnh tranh đa quốc gia. Hệ thống này cho ra đời rất nhiều yếu tố văn hóa dẫn đến Kỷ Đại Thịnh Vượng: niềm tin vào quá trình tiến bộ của kinh tế xã hội, sự tôn trọng dành cho những đổi mới khoa học và tri thức, và sự cam kết gắn với Bacon, tức là một tác phẩm của Bacon nói về chương trình nghiên cứu phục vụ cho sự phát triển kinh tế. Các nhà triết học tự nhiên và các nhà toán học của “Cộng hoà Thư tín” của thế kỷ 17 đã thông qua ý tưởng về khoa học thực nghiệm như là một công cụ chính và chấp nhận việc sử dụng toán học ngày càng tinh vi hơn như là một phương pháp hiểu và hệ thống hóa tự nhiên.
Mặc dù vậy, việc coi những tiến bộ kinh tế dựa trên trí thức như là động lực chính đằng sau cuộc Cách mạng Công nghiệp và tăng trưởng kinh tế sớm còn gây tranh cãi, và đúng là như vậy. Những thí dụ về phát minh thuần túy khoa học trong thế kỷ 18 còn khá ít, dù sau năm 1815, số lượng đã tăng nhanh hơn. Tuy nhiên, nếu ta bác bỏ hoàn toàn sự liên quan của cuộc cách mạng khoa học với tăng trưởng kinh tế hiện đại, chúng ta sẽ bỏ lỡ một sự thật là nếu như không ngày càng hiểu rõ tự nhiên, những tiến bộ trong lĩnh vực tiểu thủ công nghiệp của thế kỷ 18 (nhất là ngành dệt) sẽ không thể có được..
Hơn nữa, một số phát minh vẫn cần tài nguyên đầu vào từ những người có học thức ngay cả khi chúng không được xem là khoa học thuần túy. Ví dụ, máy đo biên độ biển, một trong những phát minh quan trọng nhất của thời đại Cách mạng Công nghiệp (mặc dù hiếm khi được đề cập) đã được thực hiện thông qua các công trình của các nhà thiên văn toán học trước đó. Người đầu tiên là nhà thiên văn học và toán học người Hà Lan (nhà khoa học Jemme Reinerszoon), người đã đề xuất những gì mà John Harrison đã thực hiện vào năm 1970.
Thành công của sự tiến bộ khoa học và tăng trưởng kinh tế bền vững không mang tính quyết định hơn sự tiến hóa của những con người thông thái Homo sapiens ưu việt trên hành tinh
Một điều thú vị là những tiến bộ khoa học không chỉ được thúc đẩy bởi sự nổi lên của khoa học mở và của thị trường ý tưởng xuyên quốc gia. Chúng còn được dẫn dắt bởi sự xuất hiện của những công cụ và thiết bị tinh vi hơn đã tạo điều kiện thuận lợi cho các nghiên cứu về triết học tự nhiên. Các công cụ quan trọng nhất bao gồm kính hiển vi, kính viễn vọng, nhiệt kế hiện đại và phong vũ biểu. Tất cả đều được phát triển vào nửa đầu thế kỷ 17.
Các công cụ cải tiến trong vật lý, thiên văn học và sinh học đã bác bỏ nhiều quan niệm sai lầm thừa hưởng từ thời Cổ đại. Phát hiện về chân không và khí quyển đã đặt nền móng cho động cơ khí quyển. Đổi lại, động cơ hơi nước cũng tạo cảm hứng để các nhà khoa học nghiên cứu bản chất vật lý của việc biến nhiệt năng thành chuyển động. Hơn một thế kỷ sau cú bơm đầu tiên của động cơ hơi nước Newcomen (động cơ Dudley Castle nổi tiếng năm 1712), môn khoa học nhiệt động học đã ra đời.
Trong thế kỷ 18 ở châu Âu, tương tác giữa những nhà khoa học thuần túy và công trình của những kỹ sư và thợ cơ khí đã trở nên mạnh mẽ hơn. Sự kết hợp giữa kiến thức mang tính lý thuyết và thực hành đã tạo ra một mô hình xúc tác tích cực. Trong một mô hình như vậy, một khi quá trình này khởi động thì nó có thể tự vận động. Theo lớp nghĩa này thì, tăng trưởng dựa trên tri thức là một trong những hiện tượng lịch sử bền bỉ nhất - mặc dù các điều kiện của sự bền bỉ của nó rất phức tạp và đòi hỏi một thị trường cạnh tranh và mở dành cho những ý tưởng.
Tất nhiên, chúng ta phải công nhận với nhau rằng Kỷ Đại Thịnh Vượng của châu Âu (và thế giới) không phải là tuyệt đối. Chỉ cần một vài thay đổi nhỏ trong điều kiện ban đầu, hay thậm chí là vài tai nạn phát sinh dọc hành trình này, có lẽ đã không có Kỷ Đại Thịnh Vượng. Nếu các hoạt động chính trị và quân sự có những bước đi khác nhau ở Châu Âu, những thế lực bảo thủ có thể đã quyết liệt ngăn chặn và có thái độ thù địch hơn đối với cách giải thích mới và tiến bộ hơn của thế giới. Không có điều gì chúng ta có thể xác định trước hoặc không thể thay đổi trong thành công cuối cùng của sự tiến bộ khoa học và tăng trưởng kinh tế bền vững, ví dụ như sự tiến hóa của người Homo sapiens (hay bất kỳ loài nào khác) trên hành tinh này.
Kết quả từ các hoạt động trên thị trường ý tưởng sau năm 1600 là Thời kỳ Khai sáng của Châu Âu, trong đó niềm tin vào tiến bộ khoa học và trí tuệ đã được chuyển thành một chương trình chính trị đầy tham vọng, một chương trình mà mặc dù có nhiều sai sót và thiếu sót, vẫn chi phối các chính thể và các nền kinh tế Châu Âu. Mặc dù đã có những phản ứng dữ dội gần đây, nhưng những động lực về tiến bộ khoa học và công nghệ, một khi đã chuyển động, có thể sẽ không thể cưỡng lại được. Sau khi tất cả, thế giới ngày nay vẫn bao gồm các thực thể cạnh tranh, và dường như không còn gần với sự hợp nhất trong năm 1600. Thị trường cho các ý tưởng đang hoạt động mạnh mẽ hơn bao giờ hết, và những đổi mới đang diễn ra với tốc độ nhanh chưa từng thấy. Những thành quả công nghệ bình thường đã đạt được, những điều tốt nhất vẫn còn đang đến.
 
Dkm não bọn xẩm đéo có cứt thì cungc là bùn. Thớt hay mà đéo ai chém nhểy
 
Search keyword "thuộc địa" và "thực dân" đéo có đi ra.
 
nó vốn là dân tộc thông minh sáng tạo đi
Châu Á thông minh sáng tạo hơn tụi châu Âu nhiều. Mày bao giờ nghĩ người châu Á thể chất kém đổi lại thứ gì chưa ? Vướng mắc ở châu Á chỉ là văn hoá và thế chế chính trị thôi.
 
Châu Á thông minh sáng tạo hơn tụi châu Âu nhiều. Mày bao giờ nghĩ người châu Á thể chất kém đổi lại thứ gì chưa ? Vướng mắc ở châu Á chỉ là văn hoá và thế chế chính trị thôi.

thôi mày ơi đừng ảo mộng nữa nhìn thực tế đi , 2200 năm trước bọn la mã đã xây được những công trình như đền pantheon 44 x 22 m rồi , chưa kể lúc đó nó đã xây bằng xi măng không khác mấy so với ngày nay rồi ,

rồi 2350 năm trước nó đã xây dựng những thành phố như alexandria cho 1 triệu dân ( siêu đô thị thời đó ) quy hoach hình bàn cờ với 2 trục đường chính rộng 16 m , để 1 thành phố như vậy hoạt động thì nó đã phải tính toán được rất kỹ từ quá trình lên kế hoạch để xây dựng hệ thống dẫn nước và thải nước chưa kể nó chia bàn cờ xây nên quy hoạch cực đẹp nhà xây 3 tầng đều bằng xi măng luôn , lúc đấy châu á làm đéo có thành phố nào được ghi chép hay còn tồn tại nền móng đến giờ được công nhận , hà nội năm 2020 còn đéo có quy hoặc được đẹp như nó , người châu á đéo kém tây về thể chất nhé có giống đông nam á mới kém thôi chứ bọn đông á vẫn cao to như tây như bình thường , chim bé hơn thì nghe còn được , chấp nhận sự thật là đông á kém hơn tây đi và đông nam á thì kém nhất
 
Sửa lần cuối:
Mày đọc hết bài viết trong đó chưa mà bình luận như đúng rồi vậy
đọc rồi mới bình luận như thế chính tư duy sáng tạo vượt trội giúp họ phát triển ra nền dân chủ từ rất sớm từ dẫn đến nuôi dưỡng văn hóa độc lập trong lập luận tôn trọng cac ý kiến để từ đó phát triển các yếu tố khác của đời sống
 
Search keyword "thuộc địa" và "thực dân" đéo có đi ra.
Thuộc địa và thực dân cũng là hệ quả của vụ cạnh tranh. Vì không đủ sức xâm lược thôn tính lẫn nhau nên mới phải dồn sức đi thuộc địa và thực dân.

Đúng là chỉ có cạnh tranh mới có tiến bộ.
 
thôi mày ơi đừng ảo mộng nữa nhìn thực tế đi , 2200 năm trước bọn la mã đã xây được những công trình như đền pantheon 44 x 22 m rồi , chưa kể lúc đó nó đã xây bằng xi măng không khác mấy so với ngày nay rồi ,

rồi 2350 năm trước nó đã xây dựng những thành phố như alexandria cho 1 triệu dân ( siêu đô thị thời đó ) quy hoach hình bàn cờ với 2 trục đường chính rộng 16 m , để 1 thành phố như vậy hoạt động thì nó đã phải tính toán được rất kỹ từ quá trình lên kế hoạch để xây dựng hệ thống dẫn nước và thải nước chưa kể nó chia bàn cờ xây nên quy hoạch cực đẹp nhà xây 3 tầng đều bằng xi măng luôn , lúc đấy châu á làm đéo có thành phố nào được ghi chép hay còn tồn tại nền móng đến giờ được công nhận , hà nội năm 2020 còn đéo có quy hoặc được đẹp như nó , người châu á đéo kém tây về thể chất nhé có giống đông nam á mới kém thôi chứ bọn đông á vẫn cao to như tây như bình thường , chim bé hơn thì nghe còn được , chấp nhận sự thật là đông á kém hơn tây đi và đông nam á thì kém nhất

Châu Âu đã bao giờ xây dựng được những bức tường thành bao quanh 1 khu dân cư rộng lớn chứa được cả triệu người chưa, hay là mấy pháo đài nhỏ xíu, châu Âu bao giờ xây dựng được những công trình đồ sộ như Vạn Lý Trường Thành chưa, hay là chỉ cái đấu trường nhỏ xíu, rồi ty tỷ công trình, máy qua Tàu lấy đại 1 công trình cũng hơn hẳn bọn châu Âu. Chưa bao giờ người châu Á thể chất bằng phương Tây cả, đông á nó cao hơn tý chủ yếu vì chế độ dinh dưỡng. Người châu Á có khắp mọi nơi, ngay cả chính nước Mỹ những giáo sư, tiền sỹ hàng đầu đầy người châu Á. Đến Mông Cổ nó đánh sang châu Âu, cuối cùng không đánh tiếp nữa cũng vì châu Âu chả có vẹo gì để chiếm. Mày nghe sự tích bánh Mỳ chưa, ngày trước châu Âu chỉ có người giàu mới có bánh mỳ ăn, người dân ăn kiểu cháo lúa mạch, quấy khác mẹ gì cám lợn, đến nhà của bọn châu Âu cũng là người với gia súc ở chung 1 nhà, bẩn không chịu nổi. Châu Á tạm thời kém trong mấy trăm năm thôi, tương lại ngày càng chuyển dịch sang châu Á. Tao làm việc trong ngành nhiều não, tao thấy người Châu Á thông minh hơn bọn tây, và người Việt là một trong những người thông minh nhất Châu Á
 
Sửa lần cuối:
Ảo tưởng vl . Euro là thất bại lớn nhất của châu âu . Ko có Đức gồng gánh thì gãy lâu rồi . Cái thị trường chung châu âu nó quá nhiều nc nên đéo hợp nhất dc . Thằng anh lợn rất khôn nên ko tham gia ngay từ đầu . Thế mới có vụ trưng cầu dân ý . Bố m ở châu âu 7 năm nay lạ gì . Chính phủ toàn cho dân ăn bánh vẽ
 
Châu Âu đã bao giờ xây dựng được những bức tường thành bao quanh 1 khu dân cư rộng lớn chứa được cả triệu người chưa, hay là mấy pháo đài nhỏ xíu, châu Âu bao giờ xây dựng được những công trình đồ sộ như Vạn Lý Trường Thành chưa, hay là chỉ cái đấu trường nhỏ xíu, rồi ty tỷ công trình, máy qua Tàu lấy đại 1 công trình cũng hơn hẳn bọn châu Âu. Chưa bao giờ người châu Á thể chất bằng phương Tây cả, đông á nó cao hơn tý chủ yếu vì chế độ dinh dưỡng. Người châu Á có khắp mọi nơi, ngay cả chính nước Mỹ những giáo sư, tiền sỹ hàng đầu đầy người châu Á. Đến Mông Cổ nó đánh sang châu Âu, cuối cùng không đánh tiếp nữa cũng vì châu Âu chả có vẹo gì để chiếm. Mày nghe sự tích bánh Mỳ chưa, ngày trước châu Âu chỉ có người giàu mới có bánh mỳ ăn, người dân ăn kiểu cháo lúa mạch, quấy khác mẹ gì cám lợn, đến nhà của bọn châu Âu cũng là người với gia súc ở chung 1 nhà, bẩn không chịu nổi. Châu Á tạm thời kém trong mấy trăm năm thôi, tương lại ngày càng chuyển dịch sang châu Á. Tao làm việc trong ngành nhiều não, tao thấy người Châu Á thông minh hơn bọn tây, và người Việt là một trong những người thông minh nhất Châu Á
thế là mày chưa đi nhiều rồi người bắc tàu rất cao to nhé chưa nói đến người vùng nội và ngoại mông bọn này uống sữa ngựa nhiều nó cực cao to nhé , bạn tao 5 thằng người mông cổ ở châu âu đây thằng nào cũng 1m87 1m9 thằng thấp nhất cao bằng tao 1m76 , mày nghĩ ở đông á 2350 năm trước có thành phố cổ đại nào to và đẹp như alexandria mà vẫn còn tồn tại nền móng đến ngày nay không nói luôn tao thách mày tìm ra đấy , và nói luôn thành cổ này vẫn còn tồn tại bức tường bọc quanh thành phố nhé mày nghĩ 1 thành phố cổ xây hình bàn cờ cho 1 triệu dân sẽ phải rộng bao nhiêu mà mày nói nó bé xíu :))) đấu trường bé tý thế giờ ở châu á có cái đền nào 44 x 22 m mà còn giữ nguyên sau 2300 năm không , nói luôn đéo có nên là những gì mày phát biểu vô cùng ấu trĩ và cảm tính
 
Châu Âu đã bao giờ xây dựng được những bức tường thành bao quanh 1 khu dân cư rộng lớn chứa được cả triệu người chưa, hay là mấy pháo đài nhỏ xíu, châu Âu bao giờ xây dựng được những công trình đồ sộ như Vạn Lý Trường Thành chưa, hay là chỉ cái đấu trường nhỏ xíu, rồi ty tỷ công trình, máy qua Tàu lấy đại 1 công trình cũng hơn hẳn bọn châu Âu. Chưa bao giờ người châu Á thể chất bằng phương Tây cả, đông á nó cao hơn tý chủ yếu vì chế độ dinh dưỡng. Người châu Á có khắp mọi nơi, ngay cả chính nước Mỹ những giáo sư, tiền sỹ hàng đầu đầy người châu Á. Đến Mông Cổ nó đánh sang châu Âu, cuối cùng không đánh tiếp nữa cũng vì châu Âu chả có vẹo gì để chiếm. Mày nghe sự tích bánh Mỳ chưa, ngày trước châu Âu chỉ có người giàu mới có bánh mỳ ăn, người dân ăn kiểu cháo lúa mạch, quấy khác mẹ gì cám lợn, đến nhà của bọn châu Âu cũng là người với gia súc ở chung 1 nhà, bẩn không chịu nổi. Châu Á tạm thời kém trong mấy trăm năm thôi, tương lại ngày càng chuyển dịch sang châu Á. Tao làm việc trong ngành nhiều não, tao thấy người Châu Á thông minh hơn bọn tây, và người Việt là một trong những người thông minh nhất Châu Á
Tao nghĩ đợi châu Á nó phát tài lên thì bọn Âu mỹ nó kéo nhau lên sao Hoả cmnr =))
 
Châu Âu đã bao giờ xây dựng được những bức tường thành bao quanh 1 khu dân cư rộng lớn chứa được cả triệu người chưa, hay là mấy pháo đài nhỏ xíu, châu Âu bao giờ xây dựng được những công trình đồ sộ như Vạn Lý Trường Thành chưa, hay là chỉ cái đấu trường nhỏ xíu, rồi ty tỷ công trình, máy qua Tàu lấy đại 1 công trình cũng hơn hẳn bọn châu Âu. Chưa bao giờ người châu Á thể chất bằng phương Tây cả, đông á nó cao hơn tý chủ yếu vì chế độ dinh dưỡng. Người châu Á có khắp mọi nơi, ngay cả chính nước Mỹ những giáo sư, tiền sỹ hàng đầu đầy người châu Á. Đến Mông Cổ nó đánh sang châu Âu, cuối cùng không đánh tiếp nữa cũng vì châu Âu chả có vẹo gì để chiếm. Mày nghe sự tích bánh Mỳ chưa, ngày trước châu Âu chỉ có người giàu mới có bánh mỳ ăn, người dân ăn kiểu cháo lúa mạch, quấy khác mẹ gì cám lợn, đến nhà của bọn châu Âu cũng là người với gia súc ở chung 1 nhà, bẩn không chịu nổi. Châu Á tạm thời kém trong mấy trăm năm thôi, tương lại ngày càng chuyển dịch sang châu Á. Tao làm việc trong ngành nhiều não, tao thấy người Châu Á thông minh hơn bọn tây, và người Việt là một trong những người thông minh nhất Châu Á
còn nói luôn mông cổ lao đến châu âu nói chung đéo có cửa nó chỉ tiến vào được hungary và thế là hết đéo thể đánh thêm được vì địa hình châu âu từ hung trở đi là đồi núi với trùng điệp những dãy tường thành , châu âu trung cổ đánh nhau theo thế cờ vây là chính công thành châu âu rất cực vì hệ thống hào thông cống rãnh . Nói chung đéo phải chẳng có cái vẹo gì chiếm mà ngược lại tài sản tích góp ở châu âu lúc đấy hơi bị nhiều sau 1400 năm phát triển rực rỡ của văn hóa la mã đưa những phát minh cách canh tác cùng việc họ giăng buồm đi giao thương khắp thế giới từ rất lâu lượng tài sản ở đây vô cùng dồi dào , mày chẳng biết cái đéo gì .

người Việt mà thông minh nhất châu á thì đã có các thuyết mang họ nguyễn phạm vũ phan , các công thức tính mang dấu ấn của người việt , cơ mà dm cái đường tàu công cộng 10 km xây 10 năm đéo xong thì chỉ giỏi thủ dâm bốc phét nhất thế giới , ngu nhất châu á thì có chắc hơn được cam với lào vì nó ít dân hơn nên làm ra ít tiền hơn :))) 1380 năm lịch sử người việt nói thật đéo đóng ghóp Lồn gì cho văn minh thế giới , dấu ấn lịch sử duy nhất vn làm được là để 2 thằng tây lông dùng mạng người việt nam như súc vật để chơi cờ và thử vũ khí . Thông minh đéo ai để mình làm con nô lệ bán máu như thế?
 
Tao nghĩ đợi châu Á nó phát tài lên thì bọn Âu mỹ nó kéo nhau lên sao Hoả cmnr =))

Mỹ giờ đang siêu vẹo với Tàu kìa. Một khi đồng Đô La không còn thống trị nữa, mất đi cái cảnh cả thế giới đang nuôi Mỹ, sẽ tụt lùi nhanh thôi. Không phải tao nói đâu mà cả thế giới đều nhận định kinh tế đang chuyển dịch sang châu Á, nhìn vào tốc độ tăng chưởng đi thì biết
 
còn nói luôn mông cổ lao đến châu âu nói chung đéo có cửa nó chỉ tiến vào được hungary và thế là hết đéo thể đánh thêm được vì địa hình châu âu từ hung trở đi là đồi núi với trùng điệp những dãy tường thành , châu âu trung cổ đánh nhau theo thế cờ vây là chính công thành châu âu rất cực vì hệ thống hào thông cống rãnh . Nói chung đéo phải chẳng có cái vẹo gì chiếm mà ngược lại tài sản tích góp ở châu âu lúc đấy hơi bị nhiều sau 1400 năm phát triển rực rỡ của văn hóa la mã đưa những phát minh cách canh tác cùng việc họ giăng buồm đi giao thương khắp thế giới từ rất lâu lượng tài sản ở đây vô cùng dồi dào , mày chẳng biết cái đéo gì .

người Việt mà thông minh nhất châu á thì đã có các thuyết mang họ nguyễn phạm vũ phan , các công thức tính mang dấu ấn của người việt , cơ mà dm cái đường tàu công cộng 10 km xây 10 năm đéo xong thì chỉ giỏi thủ dâm bốc phét nhất thế giới , ngu nhất châu á thì có chắc hơn được cam với lào vì nó ít dân hơn nên làm ra ít tiền hơn :))) 1380 năm lịch sử người việt nói thật đéo đóng ghóp lồn gì cho văn minh thế giới , dấu ấn lịch sử duy nhất vn làm được là để 2 thằng tây lông dùng mạng người việt nam như súc vật để chơi cờ và thử vũ khí . Thông minh đéo ai để mình làm con nô lệ bán máu như thế?

Máy nghe đến thị trường freelancer IT chưa, người Việt đang nắm gần hết đấy, cơ bản tụi Tây không có cửa cạnh tranh, tao nói thẳng làm việc độc lập không nhiều nước có cửa với người VN. Tao làm IT gần 20 năm, loại nào tao chẳng gặp, người Việt cực thông minh, chẳng qua không có những khoản đầu tư lớn để một người có thể ăn rồi nghiên cứu. Mày kém không có nghĩa ngoài kia toàn người kém như mày, nhân tài xưa nay VN không thiếu, đôi khi có những thằng mày nghĩ là tầm thường, nhưng chỉ cần được đặt đúng chỗ sẽ là rồng. Cái chính ở xứ VN này là ở mảng giáo dục và trọng dụng nhân tài thôi. Chẳng nước nào mà toàn người tự học đá cho bọn Tây siêu vẹo trong mảng IT, bọn Tây nó ngu hơn, cơ bản nó phải học qua trường lớp mới biết làm, ngoài những thứ được học chúng nó chẳng biết mẹ gì
 
Chúng mày có thể nói chính quyền hạn chế, mấy công ty lớn yếu kém, thì đúng rồi. Nhưng bảo người Việt kém thì sai, cực sai. Cái thiếu chỉ là môi trường để phát triển và trọng dụng nhân tài
 
Chúng mày có thể nói chính quyền hạn chế, mấy công ty lớn yếu kém, thì đúng rồi. Nhưng bảo người Việt kém thì sai, cực sai. Cái thiếu chỉ là môi trường để phát triển và trọng dụng nhân tài
Tao đồng ý câu này. Người Việt lắm nhân tài, nhưng trải qua hàng nghìn năm chìm đắm trong chiến tranh và sau này hòa bình thì thể chế độc tài đéo trọng dụng nhân tài với nền giáo dục nhồi sọ nên nhân tài đất Việt toàn qua nước ngoài để cống hiến
 
t đồng ý vs m ở khá nhiều điểm.

trước có đọc ở đâu đó về việc lẽ ra Việt Nam nên đc xếp vào chung nhóm Đông Á vs bọn TQ, HQ và NB. Có khá nhiều điểm tương đồng: khi nói về văn hóa của mình chẳng phải mình vẫn luôn nói là thuộc văn hóa Á Đông hay sao, ko phải Á Đông Nam hay Đông Nam Á, chưa kể nếu ko tính chữ quốc ngữ thì nguồn gốc chữ Nôm cũng gần vs lại chữ Hán, chữ của Hàn hay Nhật cũng v, trong khi chữ viết của Lào-Thái-Cam thì khác xa..

bọn Trung-Hàn-Nhật dù ít dù nhiều cũng phải thừa nhận là nó giỏi, ở 1 vài khía cạnh nào đó. Ng VN mình t nghĩ cũng ko quá tệ. Lấy vd như bọn Thái vs Phi chỗ t toàn đi theo diện cp tài trợ ko như t phải tự săn hb, và cp bọn nó vung tiền khá nhiều cho bọn nó đi để học hỏi, nhưng về tiếng tăm thì VN ít nhiều vẫn đang xếp trên, có thể là do bọn nó kém, có thể là chiến lược dài hạn thì mới phát huy hiệu quả? tg sẽ trả lời...

Châu Âu thì có lẽ là vừa hay vừa may. thời kỳ phục hưng khoảng tk XVI giúp tụi nó phát triển khkt, r tiếp đến là chủ nghĩa thực dân đi đô hộ chiếm đất bóc lột kinh tế. Ngay lúc này ở châu Á lại có vẻ chững lại, t ko nhớ đc có phát minh khoa học nào quan trọng ở thời kỳ đó ko nhưng những thứ khoa học toán lý hóa kiến thức mà tụi m đc học ở trường khoảng thế kỷ XVI-XX đa phần là do bọn châu Âu.

Giờ cứ tạm xếp chung VN mình vô nhóm Đông Á đi. T thắc mắc nếu lập 1 liên minh như kiểu EU thì có cùng nhau phát triển đc ko? Nhưng cái khó là cả 4 nước nhìn chung đều ghét lẫn nhau: vd như VN mình ghét TQ điếm, HQ thượng đẳng, NB giả tạo, HQ-NB thì khinh mình, Trung-Hàn-Nhật cũng suốt ngày cạnh tranh r giành đảo. Nhưng nên nhớ ngày xưa bọn châu âu cũng đánh nhau túi bụi, có khi còn lại hơn mình tại vì tụi nó tiếp giáp nhiều. Giờ vẫn có đó thôi, tất nhiên ko phải là vì EU mà tụi nó sẽ ko ghét nhau nữa, nhưng ít nhất là vẫn hợp tác. Có 1 điểm nữa t thấy khá hay của EU là nó như 1 liên minh chia ra nhiều phần nhỏ, mỗi phần có thể có thể chế khác nhau, ngôn ngữ khác nhau nhưng ng dân đc tự do đi lại làm việc, hàng hóa tự do trao đổi. Nhờ v bọn đó ko còn phải lo đi đánh nhau giành đất nữa mà tập trung phát triển hơn. tính ra EU giờ lộn xộn kiểu như nội chiến chia rẽ sắc tộc, nhìn sang châu Á mình vẫn đang té nước đều đều mỗi ngày.. Mà cái zụ qua lại vs bạn tàu khựa thấy cũng ơn dân nó đông ùa qua một phát là toang, v nên nếu có làm 1 liên minh như EU thì cũng ếu thể nào có chuyện tự do qua lại đc =))

nhưng dù ko lập 1 liên minh vì ng Á Đông tương lai vẫn có thể vượt lên phương Tây đc, nhưng phải biết nắm bắt thờ cơ. t thấy những ngành công nghệ như AI này nọ sẽ là chìa khóa để phát triển, nếu VN mình theo kịp thì hy vọng sẽ phát triển, còn nếu thực sự muốn vượt lên top đầu thì đó phải nhờ vào sự cố gắng của rất nhiều chứ ko phải chi 1 thế hệ...

Châu Âu đã bao giờ xây dựng được những bức tường thành bao quanh 1 khu dân cư rộng lớn chứa được cả triệu người chưa, hay là mấy pháo đài nhỏ xíu, châu Âu bao giờ xây dựng được những công trình đồ sộ như Vạn Lý Trường Thành chưa, hay là chỉ cái đấu trường nhỏ xíu, rồi ty tỷ công trình, máy qua Tàu lấy đại 1 công trình cũng hơn hẳn bọn châu Âu. Chưa bao giờ người châu Á thể chất bằng phương Tây cả, đông á nó cao hơn tý chủ yếu vì chế độ dinh dưỡng. Người châu Á có khắp mọi nơi, ngay cả chính nước Mỹ những giáo sư, tiền sỹ hàng đầu đầy người châu Á. Đến Mông Cổ nó đánh sang châu Âu, cuối cùng không đánh tiếp nữa cũng vì châu Âu chả có vẹo gì để chiếm. Mày nghe sự tích bánh Mỳ chưa, ngày trước châu Âu chỉ có người giàu mới có bánh mỳ ăn, người dân ăn kiểu cháo lúa mạch, quấy khác mẹ gì cám lợn, đến nhà của bọn châu Âu cũng là người với gia súc ở chung 1 nhà, bẩn không chịu nổi. Châu Á tạm thời kém trong mấy trăm năm thôi, tương lại ngày càng chuyển dịch sang châu Á. Tao làm việc trong ngành nhiều não, tao thấy người Châu Á thông minh hơn bọn tây, và người Việt là một trong những người thông minh nhất Châu Á

Máy nghe đến thị trường freelancer IT chưa, người Việt đang nắm gần hết đấy, cơ bản tụi Tây không có cửa cạnh tranh, tao nói thẳng làm việc độc lập không nhiều nước có cửa với người VN. Tao làm IT gần 20 năm, loại nào tao chẳng gặp, người Việt cực thông minh, chẳng qua không có những khoản đầu tư lớn để một người có thể ăn rồi nghiên cứu. Mày kém không có nghĩa ngoài kia toàn người kém như mày, nhân tài xưa nay VN không thiếu, đôi khi có những thằng mày nghĩ là tầm thường, nhưng chỉ cần được đặt đúng chỗ sẽ là rồng. Cái chính ở xứ VN này là ở mảng giáo dục và trọng dụng nhân tài thôi. Chẳng nước nào mà toàn người tự học đá cho bọn Tây siêu vẹo trong mảng IT, bọn Tây nó ngu hơn, cơ bản nó phải học qua trường lớp mới biết làm, ngoài những thứ được học chúng nó chẳng biết mẹ gì

Chúng mày có thể nói chính quyền hạn chế, mấy công ty lớn yếu kém, thì đúng rồi. Nhưng bảo người Việt kém thì sai, cực sai. Cái thiếu chỉ là môi trường để phát triển và trọng dụng nhân tài
 
Máy nghe đến thị trường freelancer IT chưa, người Việt đang nắm gần hết đấy, cơ bản tụi Tây không có cửa cạnh tranh, tao nói thẳng làm việc độc lập không nhiều nước có cửa với người VN. Tao làm IT gần 20 năm, loại nào tao chẳng gặp, người Việt cực thông minh, chẳng qua không có những khoản đầu tư lớn để một người có thể ăn rồi nghiên cứu. Mày kém không có nghĩa ngoài kia toàn người kém như mày, nhân tài xưa nay VN không thiếu, đôi khi có những thằng mày nghĩ là tầm thường, nhưng chỉ cần được đặt đúng chỗ sẽ là rồng. Cái chính ở xứ VN này là ở mảng giáo dục và trọng dụng nhân tài thôi. Chẳng nước nào mà toàn người tự học đá cho bọn Tây siêu vẹo trong mảng IT, bọn Tây nó ngu hơn, cơ bản nó phải học qua trường lớp mới biết làm, ngoài những thứ được học chúng nó chẳng biết mẹ gì
Có cái Lồn ý, freeland vn chỉ cạnh tranh = giá. Chất lượng thì vứt cmnd
 
Chủ yếu là đi ăn cướp nô dịch nước khác. Có của cải rồi thì phát triển là đương nhiên.
 
Châu âu đc mỗi cái cao lớn, chim to, bím to hơn châu á thôi chứ ns về tư duy tri thức tuổi lol bằng châu á, ngày xưa châu âu còn đang là những tộc người lang thang chăn cừu, chăn dê chẳng có tính quy hoạch tổ chức bộ máy đéo j thì bên trung hoa đã xuất hiện hình thành các ý thức hệ, tôn giáo mà đỉnh cao là Nho giáo có giá trị đến tận ngày nay và muôn đời sau. khi bên châu âu còn đang đập đá, mài rìu, cùng lắm là cung tên, cẩu đá bẩn bẩn thì trung quốc đã sáng chế đc thuốc súng, đây là phát minh mang tính bước ngoặt cực lớn, mà là tiền đề để thay đổi phương thức chiến tranh quân sự của toàn nhân loại mãi về sau, chuyển từ chơi hệ chém nhau sang hệ bắn nhau rồi còn quá nhiều ứng dụng to lớn khác nữa, chưa kể la bàn, đm éo có cái la bàn của ông anh Tổ Xung Chi thời Hán thì về sau mấy thằng cu Magenlan, comlombo có mà đi thám hiểm tìm đất vàng, đất bạc cho mẫu quốc được à.
 
Top