Triều đại nhà Hán kéo dài 400 năm đã tạo ra hàng loạt phát minh trong nhiều lĩnh vực, từ nông nghiệp, luyện kim đến địa chấn học.
1. Phát Minh Giấy
Mảnh giấy cổ nhất còn tồn tại, làm từ sợi gai dầu thô sơ, được tìm thấy trong một ngôi mộ ở Trung Quốc vào năm 1957, có niên đại từ khoảng năm 140 đến 87 TCN. Nhưng Thái Luân, một hoạn quan trong triều đình nhà Hán vào năm 105 SCN, được coi là người phát minh ra loại giấy chất lượng cao đầu tiên. Ông tạo ra giấy bằng cách nghiền và kết hợp vỏ cây, sợi gai dầu, vải lanh và lưới đánh cá, sau đó xử lý hỗn hợp bằng dung dịch kiềm để tạo thành sợi mịn hơn.
2. Cầu Treo
Theo sách Thiên Tài Trung Hoa của Robert Temple, triều đại nhà Hán đã phát triển cầu treo – một con đường phẳng được treo bằng dây cáp, có thể bắt nguồn từ những cây cầu dây thừng đơn giản. Đến năm 90 SCN, các kỹ sư nhà Hán đã xây dựng những cây cầu phức tạp hơn bằng ván gỗ.
3. Khoan Sâu
Thợ mỏ muối nhà Hán vào thế kỷ 1 TCN là những người đầu tiên xây dựng giàn khoan và sử dụng mũi khoan gang để đào những lỗ sâu đến 4.800 feet (khoảng 1.460m) xuống lòng đất để tìm kiếm nước muối. Kỹ thuật này là tiền đề cho ngành khai thác dầu khí hiện đại.
4. Xe Cút Kít
Xe cút kít được phát minh ở Trung Quốc có thể từ khoảng năm 100 TCN. Loại xe này có bánh xe lớn đặt gần trung tâm trọng lượng, giúp giảm lực cản lăn và giảm tải trọng cho người sử dụng.
5. Máy Đo Động Đất
Trương Hành, một nhà khoa học Trung Quốc thời nhà Hán, đã chế tạo thiết bị phát hiện động đất đầu tiên vào năm 132 SCN. Máy đo động đất này có dạng một chiếc bình với con lắc bên trong. Khi có chấn động, một viên bi sẽ rơi từ miệng rồng xuống miệng ếch kim loại, phát ra âm thanh lớn để báo động.
6. Lò Luyện Kim
Vào đầu triều đại nhà Hán, khoảng năm 200 TCN, các thợ luyện kim Trung Quốc đã chế tạo lò cao đầu tiên. Lò này bơm khí vào quặng sắt nung nóng để tạo ra gang, mở đường cho ngành luyện kim hiện đại.
7. Mỏ Lết Có Thể Điều Chỉnh
Vào thế kỷ 1 TCN, người Trung Quốc đã phát minh ra một công cụ tương tự như mỏ lết hiện đại, sử dụng một thanh trượt để điều chỉnh kích thước. Ban đầu, công cụ này chủ yếu được dùng để đo lường hơn là để vặn ốc vít hoặc ống nước.
8. Cày Mũi Hình Khuôn
Vào thế kỷ 6 TCN, người Trung Quốc đã sử dụng cày sắt để canh tác. Nhưng đến thời nhà Hán, một người thợ đã phát minh ra cày kuan (cày mũi hình khuôn), có phần trung tâm nhọn và cánh hai bên để đẩy đất sang hai bên và giảm ma sát. Loại cày này giúp nông dân Trung Quốc thực hành kỹ thuật cày theo đường viền đồi để giảm xói mòn đất.
9. Bàn Đạp
Trước khi bàn đạp ra đời, các kỵ sĩ phải thả chân tự do khi cưỡi ngựa. Nhưng một nhà phát minh thời nhà Hán đã tạo ra bàn đạp bằng gang hoặc đồng, giúp người cưỡi có điểm tựa cho chân. Phát minh này nhanh chóng lan rộng từ châu Á sang châu Âu, giúp các hiệp sĩ thời Trung Cổ có thể cưỡi ngựa trong bộ giáp nặng mà không bị ngã.
10. Bánh Lái
Người Trung Quốc đã phát minh ra bánh lái vào thế kỷ 1 SCN. Bánh lái giúp tàu thuyền điều hướng mà không cần sử dụng mái chèo, giúp việc di chuyển trên biển dễ dàng hơn. Phát minh này mất gần 1.000 năm để lan sang phương Tây, nơi nó giúp các nhà thám hiểm như Christopher Columbus chinh phục đại dương.
