8Lake
Thần điêu đại bịp
Khổng Tử bảo:
- Phép trị nước là lấy nhân nghĩa làm gốc, lấy lễ nhạc làm phương tiện, lấy giáo hóa làm đầu. Người dân thuận vì kính trên, yêu dưới, không vì sợ mà phục, mà vì nghĩa mà theo.
Ông quay sang hỏi Lão tử:
- Đạo trưởng bảo ‘vô vi nhi trị’, nhưng nếu bách tính không được dạy dỗ, chẳng kính lễ, chẳng trọng nghĩa, thì lấy gì để an quốc?”
Lão Tử bảo:
- Đạo lớn vô hình. Càng can thiệp, càng loạn. Người cai trị giỏi không để ai biết mình trị. Kẻ thống trị đừng quá thông minh, đừng quá lý trí, đừng quá đạo đức nhân nghĩa. Hãy thuận tự nhiên, ít dục vọng, thì dân sẽ đơn sơ, dễ an.
Ông quay sang bảo Khổng tử:
- Ông lấy lễ để trói dân, lấy danh để ép người, chẳng phải khiến lòng người rối loạn đó sao? Dân không thiếu đạo, mà thiếu yên tĩnh. Lễ nghĩa càng nhiều, lòng người càng xa đạo.
Mặc Tử bảo:
- Ta chẳng theo Khổng, cũng chẳng theo Lão. Quốc trị không thể bằng lời sáo rỗng hay huyền lý mơ hồ. Trị quốc phải lấy kiêm ái làm gốc – yêu người như yêu mình. Phải tiết kiệm, chống xa xỉ, bỏ nhạc lễ vô dụng, lo sinh kế cho dân.
Ông chất vấn Khổng Tử:
- Ngài bảo dùng lễ nhạc trị dân, nhưng dân đang đói rét, ai lo lúa ăn áo mặc? Lễ nhạc có thể cày ruộng, dệt vải chăng?”
Rồi quay sang Lão Tử:
- Ngài bảo vô vi, nhưng nếu không can thiệp, kẻ mạnh hiếp kẻ yếu, ai cứu dân?”
Hàn Phi Tử bảo:
- Các vị nói đạo, nói lễ, nói ái – đều là mộng tưởng trong gió. Quốc muốn trị, không thể dựa vào đạo đức hay lòng yêu thương. Phải có pháp luật nghiêm minh, quyền lực tập trung, mưu lược sắc bén. Người thiện cũng có thể phản, người ác cũng có thể trung. Chỉ có pháp mới không thiên vị.
Ông nhìn Khổng Tử, châm biếm:
- Ngài nói nhân nghĩa, nhưng Tề Hoàn Công trị được thiên hạ, có nhờ nhân nghĩa sao? Là nhờ Quản Trọng dùng pháp.
Quay sang Lão Tử:
- Ngài bảo vô vi, nhưng thế gian vô đạo, nếu không cứng rắn, há chẳng để loạn thần thừa cơ?”
Lại bảo Mặc tử:
- Nhiều khi cha mẹ bỏ mặc con cái, con cái vất bỏ cha mẹ, anh em trong nhà không nhìn mặt nhau. Vậy lấy cái gì để có thể khiến người dưng nước lã thương yêu nhau?
- Phép trị nước là lấy nhân nghĩa làm gốc, lấy lễ nhạc làm phương tiện, lấy giáo hóa làm đầu. Người dân thuận vì kính trên, yêu dưới, không vì sợ mà phục, mà vì nghĩa mà theo.
Ông quay sang hỏi Lão tử:
- Đạo trưởng bảo ‘vô vi nhi trị’, nhưng nếu bách tính không được dạy dỗ, chẳng kính lễ, chẳng trọng nghĩa, thì lấy gì để an quốc?”
Lão Tử bảo:
- Đạo lớn vô hình. Càng can thiệp, càng loạn. Người cai trị giỏi không để ai biết mình trị. Kẻ thống trị đừng quá thông minh, đừng quá lý trí, đừng quá đạo đức nhân nghĩa. Hãy thuận tự nhiên, ít dục vọng, thì dân sẽ đơn sơ, dễ an.
Ông quay sang bảo Khổng tử:
- Ông lấy lễ để trói dân, lấy danh để ép người, chẳng phải khiến lòng người rối loạn đó sao? Dân không thiếu đạo, mà thiếu yên tĩnh. Lễ nghĩa càng nhiều, lòng người càng xa đạo.
Mặc Tử bảo:
- Ta chẳng theo Khổng, cũng chẳng theo Lão. Quốc trị không thể bằng lời sáo rỗng hay huyền lý mơ hồ. Trị quốc phải lấy kiêm ái làm gốc – yêu người như yêu mình. Phải tiết kiệm, chống xa xỉ, bỏ nhạc lễ vô dụng, lo sinh kế cho dân.
Ông chất vấn Khổng Tử:
- Ngài bảo dùng lễ nhạc trị dân, nhưng dân đang đói rét, ai lo lúa ăn áo mặc? Lễ nhạc có thể cày ruộng, dệt vải chăng?”
Rồi quay sang Lão Tử:
- Ngài bảo vô vi, nhưng nếu không can thiệp, kẻ mạnh hiếp kẻ yếu, ai cứu dân?”
Hàn Phi Tử bảo:
- Các vị nói đạo, nói lễ, nói ái – đều là mộng tưởng trong gió. Quốc muốn trị, không thể dựa vào đạo đức hay lòng yêu thương. Phải có pháp luật nghiêm minh, quyền lực tập trung, mưu lược sắc bén. Người thiện cũng có thể phản, người ác cũng có thể trung. Chỉ có pháp mới không thiên vị.
Ông nhìn Khổng Tử, châm biếm:
- Ngài nói nhân nghĩa, nhưng Tề Hoàn Công trị được thiên hạ, có nhờ nhân nghĩa sao? Là nhờ Quản Trọng dùng pháp.
Quay sang Lão Tử:
- Ngài bảo vô vi, nhưng thế gian vô đạo, nếu không cứng rắn, há chẳng để loạn thần thừa cơ?”
Lại bảo Mặc tử:
- Nhiều khi cha mẹ bỏ mặc con cái, con cái vất bỏ cha mẹ, anh em trong nhà không nhìn mặt nhau. Vậy lấy cái gì để có thể khiến người dưng nước lã thương yêu nhau?
