Johnny Lê Nữu Vượng
Già làng
Trump, trong vai trò Tổng thống Mỹ, đã đưa ra những quyết định và phát ngôn gây tranh cãi liên quan đến việc xử lý các hành vi bạo lực, mà nhiều người cho rằng thể hiện sự không nhất quán trong cách áp dụng pháp luật.
Một mặt, ông đã ân xá cho hàng loạt người tham gia vụ tấn công Tòa nhà Quốc hội Mỹ ngày 6 tháng 1 năm 2021, bao gồm cả những kẻ bạo lực tấn công cảnh sát gọi là "người yêu nước". Mặt khác, ông lại gọi những người tấn công tài sản của Tesla là "khủng bố trong nước" và đe dọa mức án tù khắc nghiệt. Vậy, sự khác biệt này có cơ sở pháp lý nào theo luật Mỹ, hay chỉ là biểu hiện của tiêu chuẩn kép mang tính chính trị?
Trước hết, hãy xem xét vụ ân xá cho những người tấn công Tòa nhà Quốc hội. Ngày 20 tháng 1 năm 2025, Trump đã ký sắc lệnh ân xá toàn diện cho hơn 1.500 người bị buộc tội liên quan đến sự kiện ngày 6/1, bao gồm cả những người bị kết án vì tội bạo lực như hành hung cảnh sát hay âm mưu chống chính phủ. Quyền ân xá này được quy định rõ trong Hiến pháp Mỹ, Điều II, Khoản 2, Mục 1: "Tổng thống... sẽ có quyền ban hành lệnh hoãn thi hành án và ân xá cho các tội phạm chống lại Hoa Kỳ, trừ trong các trường hợp bị luận tội." Quyền này gần như tuyệt đối và không bị giới hạn bởi Quốc hội hay tòa án, như Tòa án Tối cao từng khẳng định trong vụ Ex parte Garland (1866), rằng quyền ân xá của Tổng thống là "không thể bị kiểm soát" trừ giới hạn duy nhất về luận tội. Trump đã sử dụng quyền này để xóa bỏ hậu quả pháp lý cho những người mà ông gọi là "những người yêu nước" và "con tin", bất kể hành vi của họ có vi phạm nghiêm trọng luật pháp liên bang như Đạo luật Chống Nổi loạn (18 U.S.C. § 2383) hay Tội Hành hung Nhân viên Công vụ (18 U.S.C. § 111).
Ngược lại, với những kẻ tấn công tài sản Tesla, Trump và Bộ trưởng Tư pháp Pam Bondi đã lên án mạnh mẽ, gọi đó là "khủng bố trong nước" và cảnh báo mức án lên đến 20 năm tù. Các vụ việc như ném bom xăng vào xe Tesla hay trạm sạc được ghi nhận vào đầu năm 2025, và một số nghi phạm đã bị truy tố. Theo luật liên bang Mỹ, hành vi phá hoại tài sản bằng thiết bị nổ có thể bị truy tố dưới Đạo luật Chống Khủng bố (18 U.S.C. § 2332a), với mức án tối đa lên đến 20 năm nếu không gây thương tích, hoặc tù chung thân nếu có người chết. Tuy nhiên, "khủng bố trong nước" không phải là một tội danh độc lập trong luật Mỹ, mà thường được gắn với các tội cụ thể như sử dụng thiết bị phá hoại (18 U.S.C. § 844) hoặc âm mưu gây hại. Trump và Bondi dường như phóng đại thuật ngữ này để nhấn mạnh mức độ nghiêm trọng, dù hành vi tấn công Tesla chủ yếu là phá hoại tài sản tư nhân, khác với vụ tấn công Tòa nhà Quốc hội – một biểu tượng của chính phủ liên bang và quá trình chuyển giao quyền lực.
Vậy tiêu chuẩn kép nằm ở đâu? Xét về mặt pháp lý, Trump có quyền ân xá cho bất kỳ ai phạm tội liên bang, và ông đã chọn tha thứ cho những người ủng hộ mình trong vụ 6/1, bất kể mức độ bạo lực. Nhưng với vụ Tesla, ông lại đòi trừng trị nghiêm khắc, dù thiệt hại chủ yếu là tài sản tư nhân, không trực tiếp đe dọa an ninh quốc gia như vụ Tòa nhà Quốc hội. Luật Mỹ không cấm sự không nhất quán này, vì quyền ân xá là đặc quyền hành pháp, còn việc truy tố thuộc thẩm quyền Bộ Tư pháp – nơi Trump có ảnh hưởng lớn. Tuy nhiên, sự khác biệt trong cách ông mô tả hai nhóm – "yêu nước" với người tấn công Quốc hội, "khủng bố" với người tấn công Tesla – cho thấy một cách tiếp cận mang tính chính trị hơn là pháp lý. Vụ 6/1 liên quan đến những người ủng hộ Trump, trong khi các vụ tấn công Tesla bị nghi ngờ có động cơ chống lại Elon Musk, một đồng minh thân cận của ông.
Thực tế, luật Mỹ không yêu cầu Tổng thống phải nhất quán trong việc ân xá hay lên án tội phạm. Tòa án Tối cao, trong Schick v. Reed (1974), khẳng định rằng quyền ân xá không bị ràng buộc bởi nguyên tắc công bằng hay tiền lệ. Nhưng sự không nhất quán này làm dấy lên câu hỏi về công lý: tại sao những kẻ tấn công cảnh sát và nền dân chủ được tha thứ, còn những kẻ phá hoại tài sản tư nhân lại bị đe dọa mức án khắc nghiệt? Có thể lập luận rằng vụ 6/1 gây hậu quả nghiêm trọng hơn nhiều – hơn 140 cảnh sát bị thương, 5 người chết trực tiếp hoặc gián tiếp – so với các vụ Tesla, vốn chưa ghi nhận thương vong lớn. Thế nhưng, Trump lại chọn bảo vệ phe của mình, trong khi tấn công phe đối lập, bất chấp quy mô hay tính chất tội phạm.
Tóm lại, tiêu chuẩn kép này không vi phạm luật Mỹ, vì quyền ân xá và quyền chỉ đạo tư pháp của Tổng thống cho phép ông hành động theo ý chí cá nhân. Tuy nhiên, nó phản ánh một cách áp dụng pháp luật mang tính thiên vị, nơi lòng trung thành chính trị dường như quan trọng hơn bản chất hành vi phạm tội.
Với người dân Mỹ, sự mâu thuẫn này không chỉ đặt dấu hỏi về công lý, mà còn về tính chính danh của hệ thống pháp luật khi bị chi phối bởi lợi ích cá nhân hay phe phái hay sùng bái cá nhân kiểu Stalin, Mao, Ho, Kim...
Johnny Lee, cựu luật sư thượng thẩm Florida.
Một mặt, ông đã ân xá cho hàng loạt người tham gia vụ tấn công Tòa nhà Quốc hội Mỹ ngày 6 tháng 1 năm 2021, bao gồm cả những kẻ bạo lực tấn công cảnh sát gọi là "người yêu nước". Mặt khác, ông lại gọi những người tấn công tài sản của Tesla là "khủng bố trong nước" và đe dọa mức án tù khắc nghiệt. Vậy, sự khác biệt này có cơ sở pháp lý nào theo luật Mỹ, hay chỉ là biểu hiện của tiêu chuẩn kép mang tính chính trị?
Trước hết, hãy xem xét vụ ân xá cho những người tấn công Tòa nhà Quốc hội. Ngày 20 tháng 1 năm 2025, Trump đã ký sắc lệnh ân xá toàn diện cho hơn 1.500 người bị buộc tội liên quan đến sự kiện ngày 6/1, bao gồm cả những người bị kết án vì tội bạo lực như hành hung cảnh sát hay âm mưu chống chính phủ. Quyền ân xá này được quy định rõ trong Hiến pháp Mỹ, Điều II, Khoản 2, Mục 1: "Tổng thống... sẽ có quyền ban hành lệnh hoãn thi hành án và ân xá cho các tội phạm chống lại Hoa Kỳ, trừ trong các trường hợp bị luận tội." Quyền này gần như tuyệt đối và không bị giới hạn bởi Quốc hội hay tòa án, như Tòa án Tối cao từng khẳng định trong vụ Ex parte Garland (1866), rằng quyền ân xá của Tổng thống là "không thể bị kiểm soát" trừ giới hạn duy nhất về luận tội. Trump đã sử dụng quyền này để xóa bỏ hậu quả pháp lý cho những người mà ông gọi là "những người yêu nước" và "con tin", bất kể hành vi của họ có vi phạm nghiêm trọng luật pháp liên bang như Đạo luật Chống Nổi loạn (18 U.S.C. § 2383) hay Tội Hành hung Nhân viên Công vụ (18 U.S.C. § 111).
Ngược lại, với những kẻ tấn công tài sản Tesla, Trump và Bộ trưởng Tư pháp Pam Bondi đã lên án mạnh mẽ, gọi đó là "khủng bố trong nước" và cảnh báo mức án lên đến 20 năm tù. Các vụ việc như ném bom xăng vào xe Tesla hay trạm sạc được ghi nhận vào đầu năm 2025, và một số nghi phạm đã bị truy tố. Theo luật liên bang Mỹ, hành vi phá hoại tài sản bằng thiết bị nổ có thể bị truy tố dưới Đạo luật Chống Khủng bố (18 U.S.C. § 2332a), với mức án tối đa lên đến 20 năm nếu không gây thương tích, hoặc tù chung thân nếu có người chết. Tuy nhiên, "khủng bố trong nước" không phải là một tội danh độc lập trong luật Mỹ, mà thường được gắn với các tội cụ thể như sử dụng thiết bị phá hoại (18 U.S.C. § 844) hoặc âm mưu gây hại. Trump và Bondi dường như phóng đại thuật ngữ này để nhấn mạnh mức độ nghiêm trọng, dù hành vi tấn công Tesla chủ yếu là phá hoại tài sản tư nhân, khác với vụ tấn công Tòa nhà Quốc hội – một biểu tượng của chính phủ liên bang và quá trình chuyển giao quyền lực.
Vậy tiêu chuẩn kép nằm ở đâu? Xét về mặt pháp lý, Trump có quyền ân xá cho bất kỳ ai phạm tội liên bang, và ông đã chọn tha thứ cho những người ủng hộ mình trong vụ 6/1, bất kể mức độ bạo lực. Nhưng với vụ Tesla, ông lại đòi trừng trị nghiêm khắc, dù thiệt hại chủ yếu là tài sản tư nhân, không trực tiếp đe dọa an ninh quốc gia như vụ Tòa nhà Quốc hội. Luật Mỹ không cấm sự không nhất quán này, vì quyền ân xá là đặc quyền hành pháp, còn việc truy tố thuộc thẩm quyền Bộ Tư pháp – nơi Trump có ảnh hưởng lớn. Tuy nhiên, sự khác biệt trong cách ông mô tả hai nhóm – "yêu nước" với người tấn công Quốc hội, "khủng bố" với người tấn công Tesla – cho thấy một cách tiếp cận mang tính chính trị hơn là pháp lý. Vụ 6/1 liên quan đến những người ủng hộ Trump, trong khi các vụ tấn công Tesla bị nghi ngờ có động cơ chống lại Elon Musk, một đồng minh thân cận của ông.
Thực tế, luật Mỹ không yêu cầu Tổng thống phải nhất quán trong việc ân xá hay lên án tội phạm. Tòa án Tối cao, trong Schick v. Reed (1974), khẳng định rằng quyền ân xá không bị ràng buộc bởi nguyên tắc công bằng hay tiền lệ. Nhưng sự không nhất quán này làm dấy lên câu hỏi về công lý: tại sao những kẻ tấn công cảnh sát và nền dân chủ được tha thứ, còn những kẻ phá hoại tài sản tư nhân lại bị đe dọa mức án khắc nghiệt? Có thể lập luận rằng vụ 6/1 gây hậu quả nghiêm trọng hơn nhiều – hơn 140 cảnh sát bị thương, 5 người chết trực tiếp hoặc gián tiếp – so với các vụ Tesla, vốn chưa ghi nhận thương vong lớn. Thế nhưng, Trump lại chọn bảo vệ phe của mình, trong khi tấn công phe đối lập, bất chấp quy mô hay tính chất tội phạm.
Tóm lại, tiêu chuẩn kép này không vi phạm luật Mỹ, vì quyền ân xá và quyền chỉ đạo tư pháp của Tổng thống cho phép ông hành động theo ý chí cá nhân. Tuy nhiên, nó phản ánh một cách áp dụng pháp luật mang tính thiên vị, nơi lòng trung thành chính trị dường như quan trọng hơn bản chất hành vi phạm tội.
Với người dân Mỹ, sự mâu thuẫn này không chỉ đặt dấu hỏi về công lý, mà còn về tính chính danh của hệ thống pháp luật khi bị chi phối bởi lợi ích cá nhân hay phe phái hay sùng bái cá nhân kiểu Stalin, Mao, Ho, Kim...
Johnny Lee, cựu luật sư thượng thẩm Florida.
