Don Jong Un
Chúa tể đa cấp
Việc Tổng thống Mỹ Donald Trump đột ngột đảo ngược chính sách "thuế quan đối ứng" mạnh mẽ gần đây đã làm rung chuyển thị trường toàn cầu, tuyên bố tạm dừng trong 90 ngày đối với các khoản thuế bổ sung theo quốc gia và khu vực cụ thể chỉ 13 giờ sau khi chúng được áp dụng vào ngày 9 tháng 4.
Trong khi vẫn duy trì mức thuế chung 10% đối với hàng nhập khẩu từ hầu hết các đối tác thương mại của Mỹ, đáng chú ý là Trump đã loại Trung Quốc khỏi lệnh tạm dừng trên. Bắc Kinh nhanh chóng trả đũa bằng cách tăng thuế đối với hàng nhập khẩu của Mỹ, khiến Trump phải leo thang tranh chấp hơn nữa bằng cách một lần nữa tăng thuế đối với hàng hóa Trung Quốc. Trong khi đó, phần còn lại của thế giới được hưởng một thời gian trì hoãn ngắn ngủi để giải quyết chính sách thuế quan của Trump.
Các nước Đông Nam Á đã phản ứng nhanh chóng. Vào ngày 10 tháng 4, khối ASEAN gồm 10 thành viên đã triệu tập một cuộc họp trực tuyến của các Bộ trưởng kinh tế các nước trong khối. Quyết định theo đuổi một giải pháp đàm phán và kiềm chế trả đũa phản ánh nhận thức của họ về đòn bẩy hạn chế của khu vực trước sức mạnh kinh tế áp đảo của Mỹ. Tuy nhiên, các thành viên ASEAN đã thể hiện sự phẫn nộ của mình bằng cách mô tả các mức thuế quan đối ứng của Mỹ là "đơn phương".
Mức thuế áp dụng cho các nước châu Á có vẻ đặc biệt cao. Nhiều quốc gia châu Á đã đạt được thặng dư thương mại đáng kể với Mỹ, phần lớn là do sự dịch chuyển chuỗi cung ứng toàn cầu khỏi Trung Quốc trong bối cảnh cuộc đối đầu Mỹ-Trung rộng lớn hơn. Tuy nhiên, điều khiến nhiều nhà quan sát sốc là chính quyền Trump hoàn toàn thiếu tư duy chiến lược, điều vốn đã là đặc trưng cho chính sách của Mỹ từ lâu.
Đầu tiên là sự coi thường các đồng minh. Không quốc gia nào trong năm đối tác châu Á chính của Washington -- Nhật Bản, Hàn Quốc, Úc, Philippines và Thái Lan -- được miễn trừ, ngay cả mức thuế cơ bản 10% cũng không được. Đáng chú ý, Trump đã áp thuế tổng cộng 36% đối với Thái Lan, mặc dù nước này có lịch sử là nơi đặt căn cứ quân sự của Mỹ trong chiến tranh Việt Nam và có mối quan hệ kinh tế lâu dài với Washington thông qua Hiệp ước Hữu nghị và Quan hệ Kinh tế Mỹ-Thái Lan năm 1966, trong đó trao cho các doanh nghiệp Mỹ địa vị đặc quyền.
Thứ hai là sự thiếu nhạy cảm đối với các quốc gia dễ bị tổn thương. Sri Lanka, quốc gia vẫn đang phải vật lộn với hậu quả của một cuộc sụp đổ kinh tế lịch sử, đã bị đánh thuế tận 44%. Myanmar cũng phải đối mặt với mức thuế tương tự, mặc dù bị tàn phá bởi trận động đất mạnh vào cuối tháng 3 khiến hơn 3.600 người thiệt mạng và gây ra sự gián đoạn kinh tế trên diện rộng.
Thứ ba là sự thiếu tinh tế trong ngoại giao. Trước đây, Mỹ đã sử dụng sự kết hợp thận trọng giữa các ưu đãi và áp lực trong chính sách thương mại của mình để tránh xa lánh các quốc gia có khuynh hướng thân Trung Quốc. Lần này, sự cân bằng chiến lược đó đã bị gạt sang một bên. Campuchia bị đánh thuế 49%, Lào bị đánh thuế 48% và Bangladesh - quốc gia có chính sách đối ngoại vẫn chưa chắc chắn sau khi Thủ tướng Sheikh Hasina bị lật đổ sau tình hình bất ổn trong nước vào tháng 8 năm ngoái - đã phải chịu mức thuế 37%. Tất cả đều được chính quyền Trump áp đặt mà không quan tâm nhiều đến hậu quả địa chính trị rộng lớn hơn.
Ngay cả Singapore, quốc gia thường được coi là một đồng minh bán phần của Mỹ do thường xuyên tiếp đón các tàu của Hải quân Mỹ, cũng không thoát khỏi. Mặc dù duy trì một hiệp định thương mại tự do với Washington và thâm hụt thương mại với Mỹ, thành phố-quốc gia này vẫn phải chịu mức thuế quan chung là 10%.
"Thời đại toàn cầu hóa dựa trên luật lệ và thương mại tự do đã kết thúc", Thủ tướng Singapore Lawrence Wong đã phát biểu sau đó.
Tuy nhiên, nếu bất kỳ quốc gia châu Á nào có thể được coi là đứa con của toàn cầu hóa và thương mại tự do, thì đó chính là Việt Nam. Là quốc gia đến sau trong quá trình công nghiệp hóa, Việt Nam đã đón nhận tăng trưởng dựa trên xuất khẩu với cường độ đáng kể. Năm 2023, tỷ lệ phụ thuộc thương mại của nước này - tổng giá trị nhập khẩu và xuất khẩu so với tổng sản phẩm quốc nội - đạt 156%, cao thứ sáu trên thế giới. Khoảng 30% kim ngạch xuất khẩu của nước này là sang Mỹ và năm 2024, thặng dư thương mại hàng năm của nước này với Mỹ đã tăng vọt lên 123,4 tỷ đô la, chỉ sau Trung Quốc và Mexico. Do đó, thuế quan của Trump đã ảnh hưởng đặc biệt nghiêm trọng đến Việt Nam.
Hà Nội dường như đã nhận thức sâu sắc về những rủi ro kinh tế do việc Trump trở lại nắm quyền gây ra. Trong nỗ lực phòng ngừa để ngăn chặn các mức thuế quan tiềm tàng, chính phủ Việt Nam đã hành động nhanh chóng để mở rộng nhập khẩu hàng hóa của Mỹ, từ khí đốt tự nhiên hóa lỏng đến máy bay. Chính phủ cũng cho phép Trump Organization - - doanh nghiệp gia đình của Tổng thống Mỹ - tham gia vào một dự án nghỉ dưỡng khổng lồ trị giá 1,5 tỷ đô la tại tỉnh Hưng Yên, gần Hà Nội. Trong một diễn biến song song, Việt Nam đã chấp thuận triển khai trong nước dịch vụ internet vệ tinh Starlink do Elon Musk, một đồng minh thân cận của Trump, điều hành.
"Thuế quan của Trump có lẽ sẽ không phải là vấn đề lớn", một viên chức lạc quan tại một công ty Nhật Bản hoạt động tại Việt Nam cho biết trước khi Trump công bố mức thuế quan đối ứng.
Sự lạc quan đó không kéo dài được lâu. Khi Mỹ công bố mức thuế 46% đối với Việt Nam, cú sốc là rất rõ ràng. Tuy nhiên, Việt Nam đã phản ứng nhanh chóng. Vào ngày 4 tháng 4, chỉ hai ngày sau công bố trên, Tổng Bí thư Tô Lâm đã đích thân gọi điện cho Trump và cam kết xóa bỏ thuế quan đối với hàng hóa của Mỹ. Động thái tiếp cận của ông diễn ra trước ba ngày so với động thái tương tự của Thủ tướng Nhật Bản Shigeru Ishiba, và sau đó Washington cho biết chính phủ Nhật Bản sẽ được "ưu tiên" trong các cuộc đàm phán sắp tới.
Vào ngày 9 tháng 4, Phó Thủ tướng Hồ Đức Phớc, đặc phái viên của Tô Lâm, đã gặp Đại diện Thương mại Mỹ Jamieson Greer. Hai bên đã nhất trí khởi động các cuộc đàm phán về một thỏa thuận thương mại mới. Tốc độ phản ứng của Việt Nam cho thấy quy mô thuế quan của Trump có thể đã được lãnh đạo nước này dự đoán trước.
"Chúng tôi đã có một cuộc họp khẩn cấp sáng nay, nhưng thông báo này không có gì đáng ngạc nhiên", một quan chức cấp cao của Đảng ******** Việt Nam nói với người viết bài này tại Hà Nội vào ngày công bố mức thuế quan đối ứng. "Đúng vậy, 46% là quá cao, nhưng chúng tôi sẽ hiệu chỉnh lại chính sách của mình trong khi quan sát cách các nước khác phản ứng", vị quan chức này nói mà không tỏ ra lo lắng.
Câu trả lời bình tĩnh của vị quan chức này cho thấy chính quyền của ông Tô Lâm đã chuẩn bị cho những bất ổn trong nhiệm kỳ tổng thống thứ hai của Trump từ rất lâu trước khi ông nhậm chức.
Tô Lâm lên nắm quyền vào đầu tháng 8 năm ngoái, sau khi Tổng Bí thư Đảng lúc bấy giờ là Nguyễn Phú Trọng qua đời. Vào thời điểm đó, Tô Lâm là Chủ tịch nước, vị trí cao thứ hai trong hệ thống chính trị của Việt Nam. Trong vòng hai tuần sau khi bước vào vai trò lãnh đạo cao nhất của đảng, ông đã thực hiện chuyến công du nước ngoài chính thức đầu tiên của mình đến Trung Quốc, hội đàm với Chủ tịch Tập Cận Bình.
Mặc dù Việt Nam và Trung Quốc thường xuyên xung đột về các yêu sách lãnh thổ ở Biển Đông, nhưng các Đảng ******** cầm quyền của họ có một liên minh lâu dài. Theo thông lệ, một nhà lãnh đạo mới của Việt Nam sẽ có chuyến thăm xã giao đầu tiên tới Bắc Kinh, một truyền thống mà Tô Lâm duy trì. Tuy nhiên, một nguồn tin ngoại giao đã nêu bật một phần đáng chú ý của tuyên bố chung được công bố sau hội nghị thượng đỉnh như một dấu hiệu của mối quan hệ ấm lên. Phần của tuyên bố chung này kêu gọi cải thiện quản lý các tranh chấp trên biển và nhấn mạnh sự cần thiết phải có những nỗ lực tích cực hướng tới giải quyết các tranh chấp này.
"Một tuyên bố như vậy báo hiệu sự xích lại gần nhanh chóng giữa Trung Quốc và Việt Nam", nguồn tin ngoại giao cho biết. "Người ta nói rằng trong hội nghị thượng đỉnh, Việt Nam đã yêu cầu Trung Quốc mở rộng đầu tư. Kể từ đó, các cuộc trao đổi cấp cao giữa hai nước đã tăng cường đáng kể".
Theo nguồn tin này, ngay cả khi căng thẳng bùng phát vào cuối tháng 9 sau khi một tàu cá Việt Nam bị một tàu cảnh sát biển Trung Quốc cản trở tại khu vực tranh chấp mà Việt Nam tuyên bố chủ quyền, khiến một số thuyền viên bị thương, thì phản ứng của Hà Nội vẫn rất kiềm chế.
Vào tháng 12, hai nước đã ký một thỏa thuận xây dựng ba tuyến đường sắt lớn ở miền Bắc Việt Nam. Tháng 2 năm sau, Quốc hội Việt Nam đã phê duyệt việc xây dựng một trong những tuyến đường sắt này, tuyến đường dài 391 km nối thị trấn biên giới Lào Cai với Hà Nội và đến Hải Phòng, cảng lớn nhất miền Bắc Việt Nam.
Dự án này nhằm mục đích thay thế các đường ray khổ hẹp đã cũ, chỉ rộng 1 mét và được thực dân Pháp xây dựng vào đầu thế kỷ 20, bằng các đường ray khổ tiêu chuẩn rộng 1,435 mét, cùng khổ mà Trung Quốc sử dụng. Tuyến đường được nâng cấp sẽ được phát triển thành đường sắt bán cao tốc có khả năng đạt tốc độ lên tới 160 km/giờ. Tổng chi phí của dự án ước tính vượt quá 8 tỷ đô la, với một phần dự kiến sẽ được tài trợ thông qua sự hỗ trợ tài chính của Trung Quốc. Cuối cùng, tuyến đường này dự kiến sẽ kết nối với tỉnh Vân Nam của Trung Quốc.
Những diễn biến này đã khiến các nhà quan sát trong nước và quốc tế bất ngờ. Năm 1979, Trung Quốc xâm lược Việt Nam và một cuộc xung đột vũ trang dữ dội đã xảy ra. Ngay cả sau khi hai nước bình thường hóa ngoại giao vào năm 1991, hợp tác về cơ sở hạ tầng đường sắt, đặc biệt là các dự án có khả năng tạo điều kiện thuận lợi cho việc di chuyển quân đội trong một cuộc khủng hoảng, vẫn là một chủ đề cấm kỵ.
Tuyến đường sắt Lào Cai-Hà Nội-Hải Phòng, nói riêng, có ý nghĩa chiến lược. Nó có thể cung cấp một tuyến đường cho hàng xuất khẩu của Trung Quốc tìm cách lách các hạn chế thương mại, một kịch bản từ lâu đã gây ra báo động ở Washington.
"Nếu Việt Nam muốn tăng trưởng kinh tế bền vững, họ không có lựa chọn nào khác ngoài việc hợp tác với Trung Quốc", nguồn tin ngoại giao trên cho biết. "Trên thực tế, đất nước này dường như đang theo đuổi sự hội nhập kinh tế sâu sắc hơn với nước láng giềng phía bắc như một phần của chiến lược an ninh rộng lớn hơn với hy vọng rằng sự phụ thuộc lẫn nhau về kinh tế gia tăng sẽ khiến Bắc Kinh ngần ngại hơn trong việc sử dụng đến hành động xâm lược quân sự".
Chuyến thăm của Tập Cận Bình tới Việt Nam vào ngày 14-15 tháng 4 báo hiệu sự tăng cường ngoại giao cấp cao giữa hai nước. Đây là chuyến công du nước ngoài đầu tiên trong năm của nhà lãnh đạo Trung Quốc và diễn ra ngay sau chuyến thăm vào tháng 12 năm 2023, nhấn mạnh tầm quan trọng ngày càng tăng mà Bắc Kinh dành cho mối quan hệ với Hà Nội.
Điều đáng chú ý là sự ấm lên rõ ràng của Việt Nam đối với Trung Quốc dưới thời chính quyền Tô Lâm trùng hợp với sự thay đổi đáng kể trong chính trường Mỹ, đáng chú ý nhất là sự trở lại của Donald Trump. Trong khi Việt Nam trước đây đã thể hiện mong muốn mạnh mẽ trong việc thắt chặt quan hệ với Washington, thể hiện qua việc tổ chức hội nghị thượng đỉnh năm 2019 giữa Trump và nhà lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong-un, thì giờ đây họ có thể coi Mỹ là một đối tác ngày càng không đáng tin cậy.
Trong khi vẫn duy trì mức thuế chung 10% đối với hàng nhập khẩu từ hầu hết các đối tác thương mại của Mỹ, đáng chú ý là Trump đã loại Trung Quốc khỏi lệnh tạm dừng trên. Bắc Kinh nhanh chóng trả đũa bằng cách tăng thuế đối với hàng nhập khẩu của Mỹ, khiến Trump phải leo thang tranh chấp hơn nữa bằng cách một lần nữa tăng thuế đối với hàng hóa Trung Quốc. Trong khi đó, phần còn lại của thế giới được hưởng một thời gian trì hoãn ngắn ngủi để giải quyết chính sách thuế quan của Trump.
Các nước Đông Nam Á đã phản ứng nhanh chóng. Vào ngày 10 tháng 4, khối ASEAN gồm 10 thành viên đã triệu tập một cuộc họp trực tuyến của các Bộ trưởng kinh tế các nước trong khối. Quyết định theo đuổi một giải pháp đàm phán và kiềm chế trả đũa phản ánh nhận thức của họ về đòn bẩy hạn chế của khu vực trước sức mạnh kinh tế áp đảo của Mỹ. Tuy nhiên, các thành viên ASEAN đã thể hiện sự phẫn nộ của mình bằng cách mô tả các mức thuế quan đối ứng của Mỹ là "đơn phương".
Mức thuế áp dụng cho các nước châu Á có vẻ đặc biệt cao. Nhiều quốc gia châu Á đã đạt được thặng dư thương mại đáng kể với Mỹ, phần lớn là do sự dịch chuyển chuỗi cung ứng toàn cầu khỏi Trung Quốc trong bối cảnh cuộc đối đầu Mỹ-Trung rộng lớn hơn. Tuy nhiên, điều khiến nhiều nhà quan sát sốc là chính quyền Trump hoàn toàn thiếu tư duy chiến lược, điều vốn đã là đặc trưng cho chính sách của Mỹ từ lâu.
Đầu tiên là sự coi thường các đồng minh. Không quốc gia nào trong năm đối tác châu Á chính của Washington -- Nhật Bản, Hàn Quốc, Úc, Philippines và Thái Lan -- được miễn trừ, ngay cả mức thuế cơ bản 10% cũng không được. Đáng chú ý, Trump đã áp thuế tổng cộng 36% đối với Thái Lan, mặc dù nước này có lịch sử là nơi đặt căn cứ quân sự của Mỹ trong chiến tranh Việt Nam và có mối quan hệ kinh tế lâu dài với Washington thông qua Hiệp ước Hữu nghị và Quan hệ Kinh tế Mỹ-Thái Lan năm 1966, trong đó trao cho các doanh nghiệp Mỹ địa vị đặc quyền.
Thứ hai là sự thiếu nhạy cảm đối với các quốc gia dễ bị tổn thương. Sri Lanka, quốc gia vẫn đang phải vật lộn với hậu quả của một cuộc sụp đổ kinh tế lịch sử, đã bị đánh thuế tận 44%. Myanmar cũng phải đối mặt với mức thuế tương tự, mặc dù bị tàn phá bởi trận động đất mạnh vào cuối tháng 3 khiến hơn 3.600 người thiệt mạng và gây ra sự gián đoạn kinh tế trên diện rộng.
Thứ ba là sự thiếu tinh tế trong ngoại giao. Trước đây, Mỹ đã sử dụng sự kết hợp thận trọng giữa các ưu đãi và áp lực trong chính sách thương mại của mình để tránh xa lánh các quốc gia có khuynh hướng thân Trung Quốc. Lần này, sự cân bằng chiến lược đó đã bị gạt sang một bên. Campuchia bị đánh thuế 49%, Lào bị đánh thuế 48% và Bangladesh - quốc gia có chính sách đối ngoại vẫn chưa chắc chắn sau khi Thủ tướng Sheikh Hasina bị lật đổ sau tình hình bất ổn trong nước vào tháng 8 năm ngoái - đã phải chịu mức thuế 37%. Tất cả đều được chính quyền Trump áp đặt mà không quan tâm nhiều đến hậu quả địa chính trị rộng lớn hơn.
Ngay cả Singapore, quốc gia thường được coi là một đồng minh bán phần của Mỹ do thường xuyên tiếp đón các tàu của Hải quân Mỹ, cũng không thoát khỏi. Mặc dù duy trì một hiệp định thương mại tự do với Washington và thâm hụt thương mại với Mỹ, thành phố-quốc gia này vẫn phải chịu mức thuế quan chung là 10%.
"Thời đại toàn cầu hóa dựa trên luật lệ và thương mại tự do đã kết thúc", Thủ tướng Singapore Lawrence Wong đã phát biểu sau đó.
Tuy nhiên, nếu bất kỳ quốc gia châu Á nào có thể được coi là đứa con của toàn cầu hóa và thương mại tự do, thì đó chính là Việt Nam. Là quốc gia đến sau trong quá trình công nghiệp hóa, Việt Nam đã đón nhận tăng trưởng dựa trên xuất khẩu với cường độ đáng kể. Năm 2023, tỷ lệ phụ thuộc thương mại của nước này - tổng giá trị nhập khẩu và xuất khẩu so với tổng sản phẩm quốc nội - đạt 156%, cao thứ sáu trên thế giới. Khoảng 30% kim ngạch xuất khẩu của nước này là sang Mỹ và năm 2024, thặng dư thương mại hàng năm của nước này với Mỹ đã tăng vọt lên 123,4 tỷ đô la, chỉ sau Trung Quốc và Mexico. Do đó, thuế quan của Trump đã ảnh hưởng đặc biệt nghiêm trọng đến Việt Nam.
Hà Nội dường như đã nhận thức sâu sắc về những rủi ro kinh tế do việc Trump trở lại nắm quyền gây ra. Trong nỗ lực phòng ngừa để ngăn chặn các mức thuế quan tiềm tàng, chính phủ Việt Nam đã hành động nhanh chóng để mở rộng nhập khẩu hàng hóa của Mỹ, từ khí đốt tự nhiên hóa lỏng đến máy bay. Chính phủ cũng cho phép Trump Organization - - doanh nghiệp gia đình của Tổng thống Mỹ - tham gia vào một dự án nghỉ dưỡng khổng lồ trị giá 1,5 tỷ đô la tại tỉnh Hưng Yên, gần Hà Nội. Trong một diễn biến song song, Việt Nam đã chấp thuận triển khai trong nước dịch vụ internet vệ tinh Starlink do Elon Musk, một đồng minh thân cận của Trump, điều hành.
"Thuế quan của Trump có lẽ sẽ không phải là vấn đề lớn", một viên chức lạc quan tại một công ty Nhật Bản hoạt động tại Việt Nam cho biết trước khi Trump công bố mức thuế quan đối ứng.
Sự lạc quan đó không kéo dài được lâu. Khi Mỹ công bố mức thuế 46% đối với Việt Nam, cú sốc là rất rõ ràng. Tuy nhiên, Việt Nam đã phản ứng nhanh chóng. Vào ngày 4 tháng 4, chỉ hai ngày sau công bố trên, Tổng Bí thư Tô Lâm đã đích thân gọi điện cho Trump và cam kết xóa bỏ thuế quan đối với hàng hóa của Mỹ. Động thái tiếp cận của ông diễn ra trước ba ngày so với động thái tương tự của Thủ tướng Nhật Bản Shigeru Ishiba, và sau đó Washington cho biết chính phủ Nhật Bản sẽ được "ưu tiên" trong các cuộc đàm phán sắp tới.
Vào ngày 9 tháng 4, Phó Thủ tướng Hồ Đức Phớc, đặc phái viên của Tô Lâm, đã gặp Đại diện Thương mại Mỹ Jamieson Greer. Hai bên đã nhất trí khởi động các cuộc đàm phán về một thỏa thuận thương mại mới. Tốc độ phản ứng của Việt Nam cho thấy quy mô thuế quan của Trump có thể đã được lãnh đạo nước này dự đoán trước.
"Chúng tôi đã có một cuộc họp khẩn cấp sáng nay, nhưng thông báo này không có gì đáng ngạc nhiên", một quan chức cấp cao của Đảng ******** Việt Nam nói với người viết bài này tại Hà Nội vào ngày công bố mức thuế quan đối ứng. "Đúng vậy, 46% là quá cao, nhưng chúng tôi sẽ hiệu chỉnh lại chính sách của mình trong khi quan sát cách các nước khác phản ứng", vị quan chức này nói mà không tỏ ra lo lắng.
Câu trả lời bình tĩnh của vị quan chức này cho thấy chính quyền của ông Tô Lâm đã chuẩn bị cho những bất ổn trong nhiệm kỳ tổng thống thứ hai của Trump từ rất lâu trước khi ông nhậm chức.
Tô Lâm lên nắm quyền vào đầu tháng 8 năm ngoái, sau khi Tổng Bí thư Đảng lúc bấy giờ là Nguyễn Phú Trọng qua đời. Vào thời điểm đó, Tô Lâm là Chủ tịch nước, vị trí cao thứ hai trong hệ thống chính trị của Việt Nam. Trong vòng hai tuần sau khi bước vào vai trò lãnh đạo cao nhất của đảng, ông đã thực hiện chuyến công du nước ngoài chính thức đầu tiên của mình đến Trung Quốc, hội đàm với Chủ tịch Tập Cận Bình.
Mặc dù Việt Nam và Trung Quốc thường xuyên xung đột về các yêu sách lãnh thổ ở Biển Đông, nhưng các Đảng ******** cầm quyền của họ có một liên minh lâu dài. Theo thông lệ, một nhà lãnh đạo mới của Việt Nam sẽ có chuyến thăm xã giao đầu tiên tới Bắc Kinh, một truyền thống mà Tô Lâm duy trì. Tuy nhiên, một nguồn tin ngoại giao đã nêu bật một phần đáng chú ý của tuyên bố chung được công bố sau hội nghị thượng đỉnh như một dấu hiệu của mối quan hệ ấm lên. Phần của tuyên bố chung này kêu gọi cải thiện quản lý các tranh chấp trên biển và nhấn mạnh sự cần thiết phải có những nỗ lực tích cực hướng tới giải quyết các tranh chấp này.
"Một tuyên bố như vậy báo hiệu sự xích lại gần nhanh chóng giữa Trung Quốc và Việt Nam", nguồn tin ngoại giao cho biết. "Người ta nói rằng trong hội nghị thượng đỉnh, Việt Nam đã yêu cầu Trung Quốc mở rộng đầu tư. Kể từ đó, các cuộc trao đổi cấp cao giữa hai nước đã tăng cường đáng kể".
Theo nguồn tin này, ngay cả khi căng thẳng bùng phát vào cuối tháng 9 sau khi một tàu cá Việt Nam bị một tàu cảnh sát biển Trung Quốc cản trở tại khu vực tranh chấp mà Việt Nam tuyên bố chủ quyền, khiến một số thuyền viên bị thương, thì phản ứng của Hà Nội vẫn rất kiềm chế.
Vào tháng 12, hai nước đã ký một thỏa thuận xây dựng ba tuyến đường sắt lớn ở miền Bắc Việt Nam. Tháng 2 năm sau, Quốc hội Việt Nam đã phê duyệt việc xây dựng một trong những tuyến đường sắt này, tuyến đường dài 391 km nối thị trấn biên giới Lào Cai với Hà Nội và đến Hải Phòng, cảng lớn nhất miền Bắc Việt Nam.
Dự án này nhằm mục đích thay thế các đường ray khổ hẹp đã cũ, chỉ rộng 1 mét và được thực dân Pháp xây dựng vào đầu thế kỷ 20, bằng các đường ray khổ tiêu chuẩn rộng 1,435 mét, cùng khổ mà Trung Quốc sử dụng. Tuyến đường được nâng cấp sẽ được phát triển thành đường sắt bán cao tốc có khả năng đạt tốc độ lên tới 160 km/giờ. Tổng chi phí của dự án ước tính vượt quá 8 tỷ đô la, với một phần dự kiến sẽ được tài trợ thông qua sự hỗ trợ tài chính của Trung Quốc. Cuối cùng, tuyến đường này dự kiến sẽ kết nối với tỉnh Vân Nam của Trung Quốc.
Những diễn biến này đã khiến các nhà quan sát trong nước và quốc tế bất ngờ. Năm 1979, Trung Quốc xâm lược Việt Nam và một cuộc xung đột vũ trang dữ dội đã xảy ra. Ngay cả sau khi hai nước bình thường hóa ngoại giao vào năm 1991, hợp tác về cơ sở hạ tầng đường sắt, đặc biệt là các dự án có khả năng tạo điều kiện thuận lợi cho việc di chuyển quân đội trong một cuộc khủng hoảng, vẫn là một chủ đề cấm kỵ.
Tuyến đường sắt Lào Cai-Hà Nội-Hải Phòng, nói riêng, có ý nghĩa chiến lược. Nó có thể cung cấp một tuyến đường cho hàng xuất khẩu của Trung Quốc tìm cách lách các hạn chế thương mại, một kịch bản từ lâu đã gây ra báo động ở Washington.
"Nếu Việt Nam muốn tăng trưởng kinh tế bền vững, họ không có lựa chọn nào khác ngoài việc hợp tác với Trung Quốc", nguồn tin ngoại giao trên cho biết. "Trên thực tế, đất nước này dường như đang theo đuổi sự hội nhập kinh tế sâu sắc hơn với nước láng giềng phía bắc như một phần của chiến lược an ninh rộng lớn hơn với hy vọng rằng sự phụ thuộc lẫn nhau về kinh tế gia tăng sẽ khiến Bắc Kinh ngần ngại hơn trong việc sử dụng đến hành động xâm lược quân sự".
Chuyến thăm của Tập Cận Bình tới Việt Nam vào ngày 14-15 tháng 4 báo hiệu sự tăng cường ngoại giao cấp cao giữa hai nước. Đây là chuyến công du nước ngoài đầu tiên trong năm của nhà lãnh đạo Trung Quốc và diễn ra ngay sau chuyến thăm vào tháng 12 năm 2023, nhấn mạnh tầm quan trọng ngày càng tăng mà Bắc Kinh dành cho mối quan hệ với Hà Nội.
Điều đáng chú ý là sự ấm lên rõ ràng của Việt Nam đối với Trung Quốc dưới thời chính quyền Tô Lâm trùng hợp với sự thay đổi đáng kể trong chính trường Mỹ, đáng chú ý nhất là sự trở lại của Donald Trump. Trong khi Việt Nam trước đây đã thể hiện mong muốn mạnh mẽ trong việc thắt chặt quan hệ với Washington, thể hiện qua việc tổ chức hội nghị thượng đỉnh năm 2019 giữa Trump và nhà lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong-un, thì giờ đây họ có thể coi Mỹ là một đối tác ngày càng không đáng tin cậy.
