Ông Trump áp thuế 46%: dập tắt tham vọng tăng trưởng GDP 8% của Việt Nam?

Nguồn hình ảnh,Getty Images/BBC

• Tác giả,Thương Lê
• Vai trò,BBC News Tiếng Việt
• một giờ trước

Tổng thống Mỹ Donald Trump hôm 2/4 đã tuyên bố áp mức thuế 46% đối với hàng nhập khẩu từ Việt Nam, có hiệu lực từ ngày 9/4.
Mức này nằm trong nhóm các nước bị áp thuế cao nhất, chỉ sau Campuchia (49%), Lào (48%) và Madagascar (47%).
Dù đã có nhiều dự đoán rằng Việt Nam, một trong những nước có thặng dư thương mại với Mỹ lớn nhất trên thế giới, sẽ "đặc biệt dễ chịu tổn hại", nhưng con số 46% vẫn khiến Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Việt Nam Phùng Đức Tiến và nhiều người "chếnh choáng".
Dữ liệu thống kê về kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang Mỹ từ Cục Hải quan cho hay năm 2024 Việt Nam xuất khẩu 119,5 tỷ USD vào Mỹ, trong khi nhập khẩu nhập khẩu từ thị trường này 15,1 tỷ USD.
Con số thống kê từ phía Mỹ thậm chí còn cao hơn: Mỹ nhập khẩu 136,6 tỷ USD hàng hóa từ Việt Nam trong khi chỉ xuất khẩu hơn 13 tỷ USD theo chiều ngược lại - có thâm hụt là 123,5 tỷ USD.
Với giá trị xuất khẩu lớn như thế, mức thuế đối ứng 46% của ông Trump sẽ là một con số rất lớn.
"Nếu mức thuế này không được đàm phán lại hoặc giảm nhẹ, tác động đến Việt Nam sẽ là thảm khốc," Giáo sư danh dự Carl Thayer từ Đại học New South Wales (Úc) nói với BBC News Tiếng Việt vào ngày 3/4.
Theo ông, mức thuế mà Mỹ áp dụng với Việt Nam cao hơn các đối thủ cạnh tranh là Ấn Độ, Indonesia, Thái Lan và Malaysia trong các lĩnh vực chính như dệt may, giày dép, điện tử…
"Điều này cộng với sự chậm lại trong tăng trưởng toàn cầu, đặc biệt là ở Trung Quốc và Liên minh châu Âu, hy vọng đạt được tốc độ tăng trưởng GDP 8% vào năm 2025 của Việt Nam sẽ bị dập tắt," Giáo sư Thayer nói.
Nhận định của Giáo sư Thayer ngược với quyết tâm của giới lãnh đạo Việt Nam.
Trong cuộc họp khẩn của Thường trực Chính phủ Việt Nam với lãnh đạo các bộ ngành vào sáng 3/4, chỉ vài giờ sau thời điểm ông Trump công bố mức thuế mới, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã nêu lên những thách thức lớn mà nước đi của Mỹ tạo ra cho phía Việt Nam.
Tuy nhiên, ông Chính vẫn nhấn mạnh rằng mục tiêu tăng trưởng 8% trong năm 2025 là không thay đổi.

• Ông Trump áp thuế toàn cầu, Việt Nam chịu 46%, chứng khoán châu Á lao dốc3 tháng 4 năm 2025
• Đòn thuế của ông Trump gây thương tổn cho các ngành hàng của nào của Việt Nam?4 tháng 4 năm 2025
• Hiểu thế nào khi Tổng thống Trump nói Việt Nam đánh thuế hàng Mỹ 90%?3 tháng 4 năm 2025

Ông Trump có sẵn sàng đàm phán?​

Bloomberg đưa tin, trên chuyên cơ Air Force One ngày 3/4, Tổng thống Mỹ Donald Trump bất ngờ phát tín hiệu sẵn sàng đàm phán và có thể giảm thuế đối ứng nếu các quốc gia khác đưa ra "đề nghị thật sự tuyệt vời".
"Nếu ai đó đưa ra một điều gì đó thật sự phi thường - miễn là điều đó có lợi cho chúng ta - thì tôi sẽ cân nhắc" - ông Trump nói.
Tổng thống Mỹ cũng nói rằng "thuế quan cho chúng ta quyền lực rất lớn để thương lượng" và "mọi quốc gia đều đã gọi cho chúng ta".
Tới tối 4/4 (giờ Việt Nam), ông Trump viết trên mạng xã hội Truth Social rằng ông đã có cuộc điện đàm với Tổng Bí thư Tô Lâm, trong đó Việt Nam sẵn sàng trao đổi để đưa mức thuế nhập khẩu về 0% đối với hàng hóa nhập khẩu từ Mỹ.
Đây là cuộc điện đàm đầu tiên giữa hai bên sau khi ông Trump chính thức nhậm chức vào tháng 1 vừa qua.
Theo Giáo sư Thayer, ông Trump đang theo đuổi một cách tiếp cận hoàn toàn mang tính giao dịch, dẫn lời các nguồn tin ngoại giao cho biết cơ cấu thuế quan của ông Trump được thiết kế có chủ đích để thúc đẩy các cuộc đàm phán mà Trump nắm quyền chủ động hơn.
Đối với Việt Nam, ông Stephen Olson một cựu chuyên gia đàm phán thương mại của Mỹ, nói với BBC News Tiếng Việt rằng Tổng thống Trump sẽ cởi mở với đàm phán, nhưng ông dự đoán sẽ có những yêu cầu rất khắt khe để giảm thặng dư thương mại của Việt Nam với Mỹ, có thể bao gồm các cam kết mua sản phẩm cụ thể của Mỹ, như trong thỏa thuận thương mại "Giai đoạn 1" được ký năm 2020 với Trung Quốc, trong đó Washington và Bắc Kinh đã có những thỏa hiệp nhất định về thương mại.
Nhưng ông nhấn mạnh: "Việt Nam nên giữ bình tĩnh và đàm phán cởi mở. Đừng vội đưa ra các nhượng bộ sớm mà hãy xem Trump muốn gì."

Liệu sẽ có làn sóng FDI tháo chạy khỏi Việt Nam?​

Trong nhiệm kì đầu tiên của ông Trump, Hà Nội đã được hưởng lợi khi nhiều công ty đa quốc gia đã chuyển nhà máy từ Trung Quốc sang Việt Nam do lo ngại mức thuế cao mà Tổng thống Mỹ sẽ áp đối với hàng hóa của Bắc Kinh.
Năm 2019, ông Trump từng nói trên truyền thông Mỹ rằng Việt Nam "tệ hơn Trung Quốc" và "gần như là kẻ lợi dụng tồi tệ nhất".
Giáo sư Thayer cho rằng thuế quan của ông Trump đối với Việt Nam sẽ ảnh hưởng đến chính các nhà sản xuất của Mỹ đang hoạt động tại Việt Nam trên nhiều lĩnh vực như giày dép, hàng dệt may, quần áo, trò chơi, đồ điện tử…
Một cuộc khảo sát gần đây của Phòng Thương mại Mỹ tại Việt Nam cho thấy hầu hết các nhà sản xuất của Mỹ tại Việt Nam đều dự kiến sẽ sa thải nhân viên nếu thuế quan được triển khai.
Giáo sư Thayer cho rằng các hành động của ông Trump sẽ làm gia tăng sự bất ổn, rủi ro và "có khả năng làm giảm đầu tư trực tiếp nước ngoài của Mỹ cho đến khi tình hình thuế quan ổn định".
Trong khi đó, ông Stephen Olson trả lời BBC rằng ông không cho là sẽ có một làn sóng đầu tư tháo chạy khỏi Việt Nam.
"Nhưng sức hấp dẫn của Việt Nam đối với FDI trong tương lai, đặc biệt là từ Trung Quốc, có thể bị giảm sút trong các trường hợp mục tiêu chính là sử dụng Việt Nam làm nền tảng xuất khẩu sang Mỹ," chuyên gia này lưu ý.
Dù vậy, ông Olson đánh giá rằng Việt Nam sẽ tiếp tục là một địa điểm hấp dẫn để sản xuất cho các thị trường khác.

Nguồn hình ảnh,Getty Images
Chụp lại hình ảnh,Việt Nam đã trở thành trung tâm sản xuất khi nhiều quốc gia dịch chuyển dây chuyền sản xuất ra khỏi Trung Quốc để tránh thương chiến Mỹ-Trung

​

Việt Nam có thể làm gì để giảm nhẹ thuế quan?​

Từ trước "Ngày Giải Phóng" nước Mỹ mà ông Trump tuyên bố áp thuế đối ứng, Việt Nam đã thực hiện các bước đi như mở đường để tập đoàn SpaceX của tỷ phú Elon Musk triển khai dịch vụ internet vệ tinh Starlink và cam kết giảm thuế đối với một số mặt hàng nhập khẩu của Mỹ, bao gồm năng lượng và ô tô.
Hôm 14/2, trước chuyến công tác tới Mỹ, Bộ trưởng Công thương Nguyễn Hồng Diên đã tuyên bố rằng Việt Nam sẵn sàng nhập khẩu thêm hàng nông sản từ Mỹ.
Ngoài ra, Việt Nam và các công ty quốc phòng của Mỹ cũng đang thảo luận về việc mua bán thiết bị an ninh. Trong đó, việc mua máy bay vận tải quân sự C-130 Hercules của hãng Lockheed Martin đang tiến triển "rất tốt", hãng thông tấn Reuters dẫn lời các quan chức nắm rõ tình hình cho biết.
Một thỏa thuận mua bán máy bay khác đã được ký kết, dưới dạng biên bản ghi nhớ, khi hãng hàng không giá rẻ Vietjet Air của tỷ phú Nguyễn Thị Phương Thảo đã đồng ý mua 200 máy bay Boeing 737 MAX trị giá hàng tỷ đô la.
Bên cạnh đó, Việt Nam cũng cam kết hỗ trợ việc hồi hương của hàng chục người di cư bị giam giữ tại Mỹ và nhanh chóng xử lý các yêu cầu trục xuất.

Nguồn hình ảnh,Facebook/Vietjet
Chụp lại hình ảnh,Tỷ phú Phương Thảo gặp ông Trump tại Mar-a-Largo vào tháng 1/2025
Theo Giáo sư Thayer, Việt Nam có thể đưa ra những nhượng bộ đáng kể bằng cách xóa bỏ thuế quan và các rào cản khác mà chính quyền Trump xác định, và mua thêm hàng hóa từ Mỹ.
Nhà quan sát Việt Nam lâu năm cũng nhận định Hà Nội có thể cung cấp cho Washington tiếp cận với khoáng sản quý hiếm. Hiện Việt Nam đứng thứ hai thế giới về trữ lượng đất hiếm với 22 triệu tấn, chỉ sau Trung Quốc.
Việt Nam đã cử Phó Thủ tướng Hồ Đức Phớc đến Mỹ để đàm phán.
Theo thông tin từ Chính phủ Việt Nam, chuyến đi của ông Phớc diễn ra từ ngày 6-14/4, bao gồm tham dự Đối thoại chính sách cấp cao tại Đại học Columbia (New York), làm việc tại Mỹ và thăm Cuba.
Cộng đồng doanh nghiệp hy vọng chuyến đi của Phó Thủ tướng Hồ Đức Phớc sẽ giúp Việt Nam đàm phán với Mỹ để đạt được thỏa thuận thương mại cân bằng hơn, giảm thiểu thiệt hại cho doanh nghiệp trong bối cảnh kinh tế khó khăn.
Trong khi đó, Bộ trưởng Công thương Việt Nam Nguyễn Hồng Diên đã có công hàm đề nghị phía Mỹ tạm hoãn quyết định áp thuế 46% lên hàng hóa Việt Nam vào ngày 9/4 tới đây để dành thời gian trao đổi, tìm giải pháp hợp lý cho cả hai bên.
"Chúng tôi đang thu xếp một cuộc điện đàm giữa hai bộ trưởng, cũng như ở cấp kỹ thuật với các đồng nghiệp tại Cơ quan đại diện thương mại Hoa Kỳ (USTR) trong thời gian sớm nhất," ông Tạ Hoàng Linh, Vụ trưởng Vụ Phát triển thị trường nước ngoài của Bộ Công thương, nói hôm 3/4.
Tại phiên họp chiều 4/4, Phó thủ tướng Hồ Đức Phớc khẳng định Việt Nam thiện chí đàm phán với phía Mỹ để sớm tìm tiếng nói chung.
Phó Thủ tướng Hồ Đức Phớc nêu rõ Chính phủ Việt Nam đề nghị phía Hoa Kỳ cân nhắc tạm hoãn áp thuế từ 1-3 tháng để đàm phán, hướng tới đảm bảo công bằng về thuế.

Ngoại giao golf có tác dụng không?​

Cũng cần phải nhắc đến cách tiếp cận gọi là "ngoại giao golf" của Việt Nam. Công ty gia đình của ông Trump là Tập đoàn Trump Organization cùng đối tác tại Việt Nam là Tổng công ty Phát triển Đô thị Kinh Bắc (KBC) chuẩn bị khởi công dự án sân golf và khu nghỉ dưỡng tại tỉnh Hưng Yên, quê nhà của Tổng Bí thư Tô Lâm vào tháng 5/2025.
Vào tháng 1/2025, Thủ tướng Chính từng phát biểu rằng ông sẵn sàng đến thăm dinh thự riêng Mar-a-Lago của ông Trump ở bang Florida và "chơi golf cả ngày" nếu điều đó "có lợi" cho quốc gia, dân tộc.


Chụp lại video,Thủ tướng Chính sẵn sàng đánh golf với Tổng thống Trump
Tuy vậy, các chuyên gia nói với BBC rằng cách tiếp cận này sẽ không mang lại kết quả mong đợi.
"Tôi nghĩ sẽ là một sai lầm nếu hy vọng rằng bất kỳ giao dịch kinh doanh tư nhân nào với Trump Organization có thể thay đổi đáng kể tình hình thuế quan," ông Olson nêu quan điểm.
"Thủ tướng Chính có thể chơi bao nhiêu trận golf tùy thích nhưng điều đó sẽ không thay đổi đáng kể tiến trình chính sách thuế quan của Mỹ đối với Việt Nam," ông nhấn mạnh.
Trong khi đó, Giáo sư Thayer nhận định các cuộc đàm phán về thuế quan là một phần của cuộc chơi, và Trump Organization hưởng lợi khi họ theo đuổi các dự án thương mại của mình.
"Cần phải nhớ rằng chính Eric Trump [con trai ông Trump, phó chủ tịch điều hành Trump Organization] là người dẫn đầu các cuộc đàm phán này và sau đó tuyên bố rằng Việt Nam đang lừa đảo Mỹ," ông Thayer lưu ý.
"Trump sẽ chỉ gặp Thủ tướng Chính sau khi đã đạt được thỏa thuận. Cuộc họp sẽ tập trung vào tính kịch tính của sự kiện - một thỏa thuận thành công khác của Trump trong việc đối phó với một trong ba quốc gia hàng đầu đã lừa đảo Mỹ."

Nguồn hình ảnh,KBC
Chụp lại hình ảnh,Eric Trump, Phó chủ tịch điều hành The Trump Organization và Chủ tịch KBC Đặng Thành Tâm ký thỏa thuận hợp tác dưới sự chứng kiến của ông Donald Trump tại Florida, Mỹ ngày 25/9/2024

Còn Trung Quốc thì sao?​

Một yếu tố lớn đang gây trở ngại cho Việt Nam là lo ngại về ảnh hưởng của Trung Quốc.
Trong khi Mỹ vẫn là thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam, thì Trung Quốc lại là nhà cung cấp hàng hóa lớn nhất của Việt Nam, chiếm hơn một phần ba lượng hàng nhập khẩu, theo số liệu chính thức mới nhất.
Các công ty Trung Quốc cũng đứng sau gần một phần ba khoản đầu tư mới vào Việt Nam vào năm 2024.
"Đây là những tín hiệu cảnh báo lớn đối với Trump," ông Olson cho biết.
Washington cũng lo ngại về cái gọi là "hàng trung chuyển" - hàng hóa Trung Quốc đi qua Việt Nam trên đường đến các quốc gia khác.
Việt Nam đã thực hiện các bước để giải quyết vấn đề này, áp dụng các hạn chế chống bán phá giá đối với thép Trung Quốc trong nhiều năm.
Nhưng ông Olson nhận định động thái này sẽ được Washington coi là một khởi đầu, nhưng "sẽ không có khả năng hoàn toàn làm hài lòng Trump".
"Việt Nam sẽ phải làm nhiều hơn nữa để dừng việc trung chuyển," cựu đàm phán viên nói.
Giáo sư Thayer lại lưu ý rằng vấn đề nằm ở chi tiết trong các báo cáo nguồn gốc vật liệu từ Trung Quốc và mức độ mà các hàng hóa này đã được biến đổi tại Việt Nam.
"Đây là vấn đề gây tranh cãi và Việt Nam phải minh bạch hơn trong nỗ lực thuyết phục USTR rằng Việt Nam không còn cho phép trung chuyển hàng hóa sản xuất tại Trung Quốc dưới mác Made in Vietnam," ông cho hay.
Chuyên gia từ Đại học New South Wales cũng lưu ý rằng khi Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình thăm Campuchia, Malaysia và Việt Nam trong tháng 4/2025, Hà Nội và Bắc Kinh có thể đàm phán một thỏa thuận song phương mà mỗi bên cùng có lợi.
Theo giới phân tích, Việt Nam, cũng như các quốc gia Đông Nam Á khác, sẽ bị ảnh hưởng tiêu cực đến nền kinh tế nếu Trung Quốc đáp trả thuế quan của ông Trump bằng cách bán phá giá hàng hóa ở khu vực này.
Trên thực tế, ngày 4/4, Trung Quốc cũng đã tuyên bố sẽ áp thuế bổ sung 34% đối với tất cả hàng Mỹ nhập vào quốc gia này, tương ứng mới mức thuế đối ứng mà Washington đánh lên Bắc Kinh.

Nguồn hình ảnh,Getty Images
Chụp lại hình ảnh,Chủ tịch Tập Cận Bình sẽ sang Việt Nam vào tháng 4/2025

Điều chỉnh cân bằng?​

Mặt khác, cựu đàm phán viên Olson cũng nhắc đến khả năng Việt Nam điều chỉnh sự cân bằng giữa các cường quốc.
Theo ông, Việt Nam sẽ không có lựa chọn nào khác ngoài việc suy nghĩ lại về mối quan hệ với Mỹ.
"Quyết định điều chỉnh quan hệ với Mỹ có thể dẫn đến việc nghiêng về phía Trung Quốc, nhưng cũng sẽ có những mâu thuẫn nghiêm trọng ở đó," ông nhấn mạnh.
Còn theo giáo sư Thayer, điểm mấu chốt là tất cả những rùm beng về thuế quan của ông Trump đã không tính đến tầm quan trọng của các đồng minh và đối tác an ninh như Việt Nam.
"Đây là trò chơi quyền lực của Trump, Việt Nam là bên cầu xin chứ không phải là đối tác bình đẳng," ông kết luận.

Tắt thế đéo nào được, 8% là dựa vào công nghệ lõi là chính, mà thích bác 936 tao cho lên 2 con số luôn cho 100 bất ngờ