Nguồn hình ảnh,Getty Images/BBC
- Tác giả,Allan Little
- Vai trò,BBC News
- 2 giờ trước
Vào lúc 9 giờ sáng một ngày tháng Hai năm 1947, Đại sứ Anh tại Washington DC, Lord Inverchapel, bước vào Bộ Ngoại giao Mỹ để trao cho Ngoại trưởng George Marshall hai thông điệp ngoại giao được in trên giấy xanh để nhấn mạnh tầm quan trọng: một về Hy Lạp, một về Thổ Nhĩ Kỳ.
Kiệt quệ, khánh kiệt và nợ chồng chất nợ với Mỹ, Anh thông báo với Mỹ rằng họ không thể tiếp tục hỗ trợ lực lượng chính phủ Hy Lạp đang chiến đấu chống lại cuộc nổi dậy của những người ******** có vũ trang. Anh đã thông báo kế hoạch rút quân khỏi Palestine và Ấn Độ, đồng thời thu hẹp sự hiện diện của họ ở Ai Cập.
Mỹ lập tức nhận thấy nguy cơ thực sự Hy Lạp sẽ rơi vào tay phe ********, và do đó, chịu sự kiểm soát của Liên Xô.
Và nếu Hy Lạp thất thủ, Mỹ lo ngại Thổ Nhĩ Kỳ có thể là mục tiêu tiếp theo, trao cho Moscow quyền kiểm soát vùng Địa Trung Hải phía Đông, kể cả kênh đào Suez, một tuyến đường thương mại toàn cầu quan trọng.
Gần như chỉ trong một đêm, Mỹ đã lấp đầy khoảng trống mà Anh để lại.
Nguồn hình ảnh,Getty Images
Chụp lại hình ảnh,Tổng thống Truman nói Mỹ phải hỗ trợ các quốc gia tự do
"Đây phải là chính sách của Mỹ," tổng thống của Mỹ khi đó Harry Truman tuyên bố. "Để hỗ trợ những dân tộc tự do đang chống lại nỗ lực khuất phục từ các thiểu số vũ trang hoặc từ áp lực bên ngoài."
Đó là sự khởi đầu của Học thuyết Truman. Cốt lõi của học thuyết này là ý tưởng việc giúp bảo vệ nền dân chủ ở nước ngoài là điều sống còn đối với lợi ích quốc gia Mỹ.
Tiếp theo đó là hai sáng kiến lớn của Mỹ: Kế hoạch Marshall, một gói viện trợ khổng lồ để tái thiết các nền kinh tế châu Âu bị tàn phá, và việc thành lập NATO vào năm 1949, được thiết kế để bảo vệ các nền dân chủ khỏi Liên Xô - quốc gia lúc bấy giờ đã mở rộng quyền kiểm soát sang phần phía đông của châu Âu.
Dễ nhận thấy đó là thời điểm vai trò lãnh đạo thế giới phương Tây chuyển giao từ Anh sang Mỹ. Chính xác hơn, đấy là thời khắc để thấy rõ rằng vai trò này thực ra đã chuyển giao từ trước.
Mỹ, một quốc gia vốn theo chủ nghĩa biệt lập nhờ sự che chở an toàn từ hai đại dương bao la, đã nổi lên sau Thế chiến II trở thành lãnh đạo của thế giới tự do. Khi mở rộng sức mạnh trên toàn cầu, Mỹ đã dành nhiều thập kỷ sau chiến tranh để định hình lại phần lớn thế giới theo hình mẫu của mình.
Thế hệ bùng nổ dân số (baby boomer) lớn lên trong một thế giới mà hình thức, âm thanh và hành vi giống Mỹ hơn bao giờ hết. Và Mỹ đã trở thành bá chủ văn hóa, kinh tế và quân sự của thế giới phương Tây.
Tuy nhiên, những giả định cơ bản mà Mỹ vốn dựa vào để xây dựng các tham vọng địa chiến lược của mình giờ đây dường như đang trên đà thay đổi.
Nguồn hình ảnh,Getty Images
Chụp lại hình ảnh,Donald Trump là tổng thống Mỹ đầu tiên kể từ Thế chiến II thách thức vai trò toàn cầu của chính nước này
Donald Trump là vị tổng thống Mỹ đầu tiên kể từ Thế chiến II dám đặt dấu hỏi cho vai trò mà nước Mỹ đã tự định hình từ hàng chục năm trước. Ông làm điều này một cách quyết liệt, khiến nhiều người cảm thấy trật tự thế giới cũ đã tan vỡ trong khi trật tự mới vẫn chưa xuất hiện.
Câu hỏi quan trọng là quốc gia nào sẽ đứng lên nắm lấy cơ hội? Và trong bối cảnh an ninh châu Âu đang căng thẳng hơn bao giờ hết, liệu giới lãnh đạo của lục địa già, những người đang loay hoay tìm lối thoát, có khả năng đưa ra phản ứng phù hợp?
Thách thức di sản Truman
Sự phản đối của Tổng thống Trump đối với trật tự quốc tế sau năm 1945 đã có từ nhiều thập kỷ trước. Gần 40 năm trước, ông đã đăng quảng cáo toàn trang trên ba tờ báo Mỹ để chỉ trích cam kết của quốc gia này đối với việc bảo vệ các nền dân chủ trên thế giới."Trong nhiều thập kỷ, Nhật Bản và các quốc gia khác đã lợi dụng Mỹ," ông viết vào năm 1987.
"Tại sao những quốc gia này không trả tiền cho Mỹ về mạng người và hàng tỷ đô la mà chúng ta đang mất để bảo vệ lợi ích của họ?
Thế giới đang cười nhạo các chính trị gia Mỹ khi chúng ta bảo vệ những con tàu không thuộc sở hữu của mình, chở dầu chúng ta không cần, đến các đồng minh không chịu giúp đỡ."
Đây là quan điểm mà ông đã nhắc lại kể từ khi bắt đầu nhiệm kỳ tổng thống thứ hai.
Và sự tức giận của một số người trong chính quyền của ông đối với những gì họ coi là sự phụ thuộc của châu Âu vào Mỹ dường như đã được thể hiện trong các tin nhắn bị rò rỉ về các cuộc không kích vào Houthi ở Yemen.
Trong đoạn chat bị lộ, tài khoản có tên Phó Tổng thống JD Vance viết rằng các nước châu Âu có thể hưởng lợi từ các cuộc tấn công. Tài khoản này viết: "Tôi ghét việc lại phải giải cứu châu Âu."
Một tài khoản khác, được xác định là Bộ trưởng Quốc phòng Pete Hegseth, trả lời ba phút sau: "Phó Tổng thống: Tôi hoàn toàn hiểu sự ghê tởm của ông đối với việc châu Âu ăn bám miễn phí. Thật THẢM HẠI."
Nguồn hình ảnh,Getty Images
Chụp lại hình ảnh,Trong đoạn chat bị lộ, tài khoản có tên JD Vance viết: "Tôi ghét việc lại phải giải cứu châu Âu."
Quan điểm của ông Trump dường như vượt xa cả việc chỉ trích những người mà ông cho là đang lợi dụng sự hào phóng của Mỹ.
Ngay đầu nhiệm kỳ tổng thống thứ hai, ông có vẻ như đã tỏ ra thân thiện với Tổng thống Nga Vladimir Putin, nói với Nga rằng Ukraine sẽ không được gia nhập NATO và không nên mong đợi lấy lại lãnh thổ đã mất vào tay Nga.
Nhiều người coi đây là việc trao đi hai con bài mặc cả quan trọng trước khi các cuộc đàm phán bắt đầu. Ông dường như không yêu cầu Nga bất cứ điều gì đáp lại.
Mặt khác, một số người ủng hộ Trump lại nhìn thấy ở Tổng thống Putin hình ảnh một nhà lãnh đạo mạnh mẽ, thể hiện nhiều giá trị bảo thủ mà họ đồng tình.
Đối với một số người, ông Putin là đồng minh trong "cuộc chiến chống lại sự tỉnh thức" (woke).
Nguồn hình ảnh,Getty Images
Chụp lại hình ảnh,Ông Trump nói với Nga rằng Ukraine sẽ không được gia nhập NATO và không nên mong đợi lấy lại lãnh thổ đã mất
Chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ hiện nay, ít nhất một phần, bị chi phối do cuộc chiến văn hóa trong nước. An ninh châu Âu đã vướng vào cuộc đối đầu giữa hai tầm nhìn phân cực và đối chọi lẫn nhau về những giá trị mà Mỹ đại diện.
Một số người cho rằng sự chia rẽ này sâu sắc hơn những quan điểm riêng của Trump, và châu Âu không thể chỉ ngồi yên chờ đợi nhiệm kỳ của ông kết thúc.
"Mỹ ngày càng xa rời các giá trị châu Âu," Ed Arnold, nhà nghiên cứu cấp cao tại Viện Nghiên cứu Liên hiệp Hoàng gia (RUSI) ở London, nhận định.
"Điều đó khó chấp nhận [đối với người châu Âu] bởi vì nó cho thấy đây là vấn đề mang tính cấu trúc, văn hóa và có khả năng kéo dài."
"Tôi cho rằng những gì nước Mỹ đang đi theo hiện nay sẽ còn tiếp tục sau khi ông Trump rời nhiệm sở. Tồi nghĩ chủ nghĩa Trump còn kéo dài hơn nhiệm kỳ tổng thống của ông ấy."
