Nguồn hình ảnh,Quốc hội/VGP/BBC
15 tháng 3 2025
Bí thư xã được kỳ vọng là tỉnh ủy viên, thậm chí là thường vụ tỉnh ủy, các công chức cơ sở có thể liên thông với tỉnh và trung ương, còn các xã sẽ được nâng lên thành "huyện nhỏ".
Đó là những tuyên bố của các nhà lãnh đạo chính quyền Việt Nam trong cuộc cách mạng tinh gọn bộ máy do Tổng Bí thư Tô Lâm khởi xướng, lần này là nhập tỉnh, bỏ huyện, hợp xã.
Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn cho hay tới đây dự kiến sẽ sáp nhập 60-70% trong số hơn 10.000 xã của cả nước, tiến hành bỏ cấp huyện và sáp nhập một số tỉnh.
Ông Mẫn đưa ra thông báo này trong Phiên họp thứ 43 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội vào hôm 11/3.
Trước đó, trong buổi làm việc với Ban Thường vụ Tỉnh ủy Bình Thuận ngày 8/3, Phó Thủ tướng Thường trực Nguyễn Hòa Bình cho hay số lượng đơn vị hành chính cấp xã trên cả nước sẽ giảm đáng kể, từ hơn 10.500 đơn vị xuống còn khoảng 2.500 đơn vị.
Bộ trưởng Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà, cơ quan được giao làm đề án sáp nhập tỉnh và xã, nói rõ hơn rằng dự kiến chính phủ sẽ tổ chức lại quy mô chỉ còn khoảng 2.000.
Những con số khác nhau cho thấy việc sắp xếp các đơn vị hành chính các cấp, dù quyết tâm "chỉ bàn làm, không bàn lùi", vẫn đang có những ý kiến khác nhau.
Để đẩy nhanh tiến độ sắp xếp bộ máy hành chính, đặc biệt rút gọn số đơn vị cấp xã, ông Trần Thanh Mẫn nhấn mạnh Thường vụ Quốc hội dự kiến sẽ tổ chức các phiên họp kéo dài khoảng nửa tháng ngoài giờ hành chính để kịp thời xử lý các vấn đề thuộc thẩm quyền của mình.
Vào hôm 10/3, ông Mẫn cũng khẳng định "có thể làm thứ Bảy, Chủ Nhật, ban đêm trong sắp xếp đơn vị hành chính khi Chính phủ, các địa phương trình để đảm bảo tiến độ" vì nhiều nội dung Bộ Chính trị, Ban Bí thư yêu cầu hoàn thiện trước ngày 30/6.
Điều này phần nào thể hiện quyết tâm cao độ của Việt Nam trong cuộc tinh gọn, sáp nhập lần này, dưới tinh thần "vừa chạy vừa xếp hàng" như nhiều lần các lãnh đạo từng đề cập.
Bộ Chính trị đã yêu cầu tạm dừng tổ chức đại hội đảng cấp huyện và xã, và sẽ tổ chức trở lại sau khi hoàn thành sáp nhập các xã, và bỏ cấp huyện.
Việc bỏ huyện sẽ phải sửa hiến pháp, và Quốc hội đã đưa nội dung này vào kỳ họp sắp tới, vào đầu tháng 5, kéo dài hai tháng.
Tuy nhiên, với việc Quốc hội tới đây sẽ sửa Hiến pháp nhằm phục vụ cải cách hành chính, một số điều trong Luật Tổ chức chính quyền địa phương 2025 có thể sẽ thay đổi, nhất là khi không còn tổ chức đơn vị hành chính cấp huyện.
Phó chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật - Tư pháp Nguyễn Phương Thủy trong cuộc họp báo sáng 28/2 cũng xác nhận phải điều chỉnh Luật Tổ chức chính quyền địa phương 2025 cũng như các văn bản liên quan.
Không như việc giải thể huyện đòi hỏi phải sửa hiến pháp, quyết định thành lập, giải thể, nhập, chia đơn vị hành chính, điều chỉnh địa giới và đổi tên đơn vị hành chính cấp huyện và cấp xã thuộc thẩm quyền của Ủy ban Thường vụ Quốc hội.
Cả bộ máy đang hối hả cho việc sắp xếp các đơn vị hành chính, điều mà bà Trà gọi là "mở rộng không gian phát triển, tạo nền tảng, sức bật cho đất nước trong kỷ nguyên mới, đồng thời đảm bảo tính ổn định lâu dài của hệ thống, tổ chức với tầm nhìn chiến lược trăm năm".
Quyền lực của quan xã
Chính quyền địa phương hai cấp sẽ là mô hình mới thay cho chính quyền địa phương ba cấp hiện hành, theo đó cấp trung gian huyện sẽ bị bãi bỏ, và cấp cơ sở, tức là xã, được kỳ vọng sẽ lớn mạnh.
Phó Thủ tướng Nguyễn Hòa Bình, Trưởng ban chỉ đạo sắp xếp đơn vị hành chính các cấp, cho biết khi giải tán cấp huyện, khoảng 1/3 nhiệm vụ huyện đang đảm nhiệm sẽ chuyển lên tỉnh, 2/3 chuyển xuống cấp xã - cấp cơ sở.
Như vậy, về mặt chức năng, quyền hạn của cấp xã sẽ trở nên rất lớn so với hiện tại. Điều này hứa hẹn quyền lực của xã sẽ được tăng lên sắp tới.
Bộ trưởng Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà ví "mỗi xã như một huyện nhỏ" càng khẳng định thêm điều đó.
Với dân số 100 triệu người, sau cuộc sắp xếp lần này, Việt Nam dự kiến sẽ có có khoảng 31-32 tỉnh và 2.000 xã.
Khoảng 700 huyện sẽ bị xóa bỏ thay vào đó là 2.000 "huyện nhỏ" cho thấy quyền lực của cấp xã sẽ nhỏ hơn huyện so với trước đây nhưng lớn hơn rất nhiều so với xã hiện tại.
Tính trung bình, về dân số, hiện tại mỗi xã khoảng 10.000 người, sau sáp nhập mỗi xã sẽ có khoảng 50.000 dân, tăng gấp 5 lần.
Trả lời báo chí Việt Nam, Tiến sĩ Nguyễn Sĩ Dũng, nguyên Phó chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội, cho rằng việc bỏ cấp huyện đòi hỏi cấp xã phải đảm nhận thêm nhiều quyền hạn và trách nhiệm, đặt ra thách thức về năng lực.
Theo rà soát của Bộ Nội vụ từ năm 2023, số lượng cán bộ, công chức trong hơn 10.000 xã ở Việt Nam là 212.606 người.
Trong số đó, số người có trình độ đại học là 178.115, chiếm 82,3%; cao đẳng 7.581, chiếm 3,5%; trung cấp và sơ cấp có 29.697, chiếm 13,71%.
Bộ máy của xã khi không còn cấp huyện sẽ phải giải quyết một khối lượng công việc rất lớn khi phải lấp khá nhiều chỗ trống mà chính quyền huyện để lại.
Điều này được cho là sẽ tạo nhiều thách thức về năng lực và trình độ của cán bộ cấp xã.
"Chất lượng cán bộ xã sắp tới phải tương đương với cấp tỉnh và trung ương, không có khoảng cách. Anh nào không đủ thì nghỉ, thiếu một tí là phải bồi dưỡng. Sắp tới bí thư xã là tỉnh ủy viên cơ mà, thậm chí là thường vụ nữa", Phó thủ tướng Nguyễn Hòa Bình phát biểu tại Bình Thuận vào ngày 11/3.
Cựu thứ trưởng Bộ Nội vụ Nguyễn Tiến Dĩnh phát biểu trên tờ VTC News: "Chất lượng đội ngũ công chức phải như nhau, có thể luân chuyển, liên thông công chức cấp xã với công chức cấp tỉnh và Trung ương, đáp ứng được yêu cầu số lượng và trình độ".
Khi không còn huyện, một vấn đề đặt ra: liệu chính quyền xã có được ban hành văn bản quy phạm pháp luật hay không?
Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật sửa đổi gần đây đã loại bỏ thẩm quyền ban hành văn bản quy phạm pháp luật của chính quyền cấp xã, chỉ giữ lại thẩm quyền này cho cấp tỉnh và cấp huyện.
Khi cấp huyện bị bãi bỏ, luật này cần được sửa đổi để khôi phục thẩm quyền ban hành văn bản quy phạm pháp luật cho chính quyền cấp xã, theo nhận định của Tiến sĩ luật Cao Vũ Minh với Tuổi Trẻ.
Hiện tại, lực lượng công an đã bỏ cấp huyện, và công an một số xã, phường đã được trao quyền để xử lý một số vấn đề như cấp giấy phép lái xe.
Nỗi lo công chức cấp xã
Chụp lại video,Tinh gọn bộ máy: Tái cấu trúc quyền lực
Thống kê của Bộ Nội vụ năm 2023 cho thấy Việt Nam có 212.606 cán bộ, công chức cấp xã.
Tính trung bình, mỗi đơn vị xã sẽ có ít nhất 21 cán bộ, công chức.
Con số này nằm trong tiêu chuẩn về số lượng công chức được quy định trong Nghị định 33/2023/NĐ-CP, theo đó, tùy vào loại đơn vị hành chính, mỗi xã, phường hay thị trấn có số cán bộ, công chức dao động từ 18 đến 23.
Khi chủ trương giảm số xã về còn khoảng 2.000, số lượng công chức dư thừa sẽ rất lớn.
Đó là chưa kể con số cán bộ, nhân viên cấp huyện đã bị giải thể có khả năng phải nghỉ việc. Đó cũng chưa kể, như lời ông Nguyễn Hòa Bình, chất lượng công chức của cán bộ xã "anh nào không đủ thì nghỉ".
Trong các đợt sắp xếp sáp nhập xã trước đây, đã có khá nhiều cán bộ, công chức đã phải rời khu vực công.
Chẳng hạn, tháng 7/2023, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã thông qua nghị quyết về sắp xếp đơn vị hành chính cấp huyện, cấp xã giai đoạn 2023 – 2030 trong đó dự kiến sáp nhập 33 huyện, hơn 1.300 xã.
Điều này sẽ khiến cho bộ máy dôi dư hơn 46.000 cán bộ, trong đó cấp huyện dư khoảng 2.500 người, cấp xã khoảng 27.900 người và cán bộ không chuyên trách cấp xã khoảng 16.000 người.
Điều đáng nói là có sự chênh lệch về dân số rất lớn giữa các đơn vị cấp xã trong khi số lượng công chức cấp cơ sở không tăng nhiều.
Tính trung bình, với dân số hơn 100 triệu người, và hơn 10.000 đơn vị xã, trung bình mỗi xã/phường có dân số khoảng 10.000 người, thấp hơn tiêu chuẩn mỗi xã có 15.000 dân theo nghị quyết 1211 năm 2016 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội.
Tuy nhiên, ở những đô thị phát triển, dân số của một phường là rất lớn.
Chẳng hạn, ở TP HCM, có 6 phường/xã có quy mô dân số lên đến hơn 100.000 người, trong đó Vĩnh Lộc A là xã có dân số đông nhất với hơn 153.000 dân, theo báo Tuổi Trẻ.
Quy mô dân số này nếu so với huyện huyện Ia H'Drai, tỉnh Kon Tum, nơi toàn bộ dân số của 3 xã thuộc huyện này chỉ có hơn 15.700 người, là gấp 10 lần.
Dân số Vĩnh Lộc A cũng đông hơn số dân của nhiều thành phố trên cả nước.
So với dân số của một tỉnh như Bắc Kạn với 326.500 người thì dân số của một phường này cũng chỉ thua kém khoảng một nửa.
Bộ máy chính quyền các xã phường ở TP HCM được giao 36 biên chế, ba gồm gồm 11 cán bộ, 11 công chức và 14 người hoạt động không chuyên trách.
Ở những phường đông, lực lượng được tăng cường thêm, như tại xã Vĩnh Lộc A được tăng thêm 15 biên chế, nâng tổng biên chế của xã này lên 51.
Chính quyền sẽ vẫn phải đối mặt với vấn đề dư thừa nhân lực khi hệ thống cấp huyện bị giải tán và các xã tiếp tục sáp nhập lại với nhau.
Về phía người dân, sự thay đổi về địa danh hành chính, cũng như việc bỏ cấp huyện, cùng lúc với việc nhập tỉnh/thành, sẽ phải đối mặt với sự xáo trộn về giấy tờ và các thủ tục hành chính.
