Nguồn hình ảnh,Getty Images/BBC
11 tháng 5 2025
Cuộc chiến ở Ukraine, "con đường của Việt Nam"… là một vài chủ đề Tổng Bí thư Tô Lâm nhắc tới trong chuyến thăm cấp chính thức tới Nga.
Đây là lần đầu tiên ông Tô Lâm tới thăm Nga trên cương vị tổng bí thư. Chuyến đi kéo dài từ ngày 8 đến 11/5.
Người đứng đầu Đảng của Việt Nam đã có buổi hội đàm với Tổng thống Nga Vladimir Putin và có một số hoạt động khác như dự lễ duyệt binh Ngày Chiến thắng tại Quảng trường Đỏ vào hôm 9/5, phát biểu tại Học viện Tổng thống Nga…
Không chỉ có ông Tô Lâm là đại diện Việt Nam, Đoàn Quân đội nhân dân Việt Nam cũng tham gia Lễ duyệt binh trên Quảng trường Đỏ - điều mà ông Putin đã khen ngợi trong bài phát biểu chào mừng ông Tô Lâm hôm 10/5.
Trong lời phát biểu này, ông Putin đã ''nhắc nhở'' nhân dân hai nước rằng những chiến sĩ Quân tình nguyện Việt Nam đã chiến đấu sát cánh cùng Hồng quân Liên Xô trong trận chiến tại Moscow năm 1941-1942.
''Năm ngoái, một bức tượng đã được dựng lên tại Công viên Người yêu nước gần Moscow để vinh danh những hành động của họ,'' ông Putin nói.
Trước khi ông Tô Lâm tới Nga, nhiều nhà quan sát chính trị nhận định với BBC rằng Việt Nam cần Nga vì Moscow là nguồn cung cấp vũ khí chính, kiên trì hợp tác dầu khí với Việt Nam ở Biển Đông bất chấp áp lực từ Trung Quốc, đồng thời có mối quan hệ truyền thống và gắn bó trong lịch sử.
Ngược lại, sau khi phát động chiến tranh ở Ukraine, Nga đang bị cô lập và không còn nhiều bạn bè nữa nên cũng cần những nước như Việt Nam.
Đây là một chuyến thăm chính thức và rõ ràng đã có rất nhiều sự chuẩn bị.
Từ đầu tháng 4/2025, Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Bùi Thanh Sơn đã có cuộc hội đàm với Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov, trong đó có nội dung chuẩn bị chuyến thăm của ông Tô Lâm.
Đến trước thềm chuyến thăm, Phó Thủ tướng Sơn đã nói với truyền thông Nga rằng ông Tô Lâm sẽ có những cuộc tiếp xúc quan trọng với lãnh đạo cấp cao Nga trong chuyến thăm, qua đó tạo ra những xung lực mới trong hợp tác song phương.
Nhắc tới Ukraine
Trong cuộc gặp với Tổng thống Nga Vladimir Putin vào ngày 10/5, Tổng Bí thư Tô Lâm đã "chúc mừng những thành tựu mà nhân dân Nga đã đạt được trong thời gian qua, và hy vọng rằng chiến dịch quân sự đặc biệt sẽ kết thúc trong những ngày tháng tới," theo trang web chính thức của Tổng thống Nga."Chiến dịch quân sự đặc biệt" là cụm từ Nga luôn sử dụng để gọi cuộc chiến ở Ukraine.
Tuy nhiên, hôm nay 11/5, khi đưa tin về cuộc gặp giữa hai lãnh đạo, báo chí Việt Nam không nhắc đến câu nói trên của ông Tô Lâm.
Không rõ lý do vì sao báo chí Việt Nam lại không dẫn câu nói trên của ông Tô Lâm, dù rằng cách nói của ông Tô Lâm có thể được coi là trung lập, đặc biệt trong bối cảnh Mỹ và nhiều quốc gia châu Âu cũng kêu gọi Nga và Ukraine ngừng bắn.
Bên cạnh đó, vào đêm khuya ngày 10/5, chính ông Putin cũng đã lên tiếng kêu gọi "đàm phán trực tiếp" với Ukraine, nói rằng các cuộc đàm phán nên "bắt đầu không chậm trễ, ngay từ ngày 15/5".
Nguồn hình ảnh,Getty Images
Chụp lại hình ảnh,Bức tranh sơn dầu khắc họa Vladimir Putin và Volodymyr Zelenskyy gần Bảo tàng Chiến tranh Hoàng gia ở London vào năm 2022
Việc ông Tô Lâm nhậm chức tổng bí thư dường như đánh dấu những biến chuyển trong cách Việt Nam tiếp cận tình hình chiến sự ở Ukraine, dù có thể không quá đáng kể.
Vào tháng 9/2024, ông Tô Lâm, khi đó là tổng bí thư kiêm chủ tịch nước, đã có cuộc gặp với Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky tại thành phố New York, Mỹ.
Đây là một cột mốc quan trọng khi lần đầu tiên lãnh đạo cấp cao nhất của Việt Nam và Ukraine gặp mặt trực tiếp, theo Đại sứ quán Ukraine tại Việt Nam.
Trước đó, ông Tô Lâm, trên cương vị chủ tịch nước, đã có cuộc hội đàm với ông Putin khi lãnh đạo Nga tới thăm Hà Nội vào tháng 6/2024.
Kể từ khi Nga xâm lược toàn diện Ukraine vào tháng 2/2022, rất ít nguyên thủ quốc gia gặp gỡ cả ông Putin và ông Zelensky.
Trả lời BBC News Tiếng Việt vài ngày sau khi ông Tô Lâm có cuộc gặp với ông Zelensky, Đại sứ Ukraine tại Việt Nam, ông Gaman Oleksandr, cho biết Kyiv tôn trọng lập trường trung lập của Việt Nam về các cuộc xung đột trên toàn cầu, bao gồm cả cuộc xâm lược của Nga ở Ukraine, nói thêm rằng cuộc gặp lần này đã mở ra những cơ hội mới cho sự hợp tác rộng hơn phù hợp với các nguyên tắc chung của cả hai quốc gia.
Gần đây hơn, vào ngày 16/4, Việt Nam đã bỏ phiếu thuận cho một nghị quyết tại Liên Hợp Quốc về "Hợp tác với Hội đồng Châu Âu", trong đó có nội dung phụ lên án hành động xâm lược của Nga đối với Ukraine.
Đây là lần thứ hai Việt Nam bỏ phiếu thuận nghị quyết Liên Hợp Quốc có phần phụ nói Nga gây hấn ở Ukraine, lần đầu tiên là vào tháng 5/2023.
Tuy nhiên, cần làm rõ rằng đối với hai bản nghị quyết của Đại Hội Đồng Liên Hợp Quốc với thông điệp chính lên án Nga xâm lược Ukraine lần lượt vào năm 2022 và 2025, Việt Nam đều bỏ phiếu trắng.
Khai thác ở Biển Đông và hạt nhân
Sau buổi hội đàm, lãnh đạo hai nước đã chứng kiến lễ ký kết hàng loạt văn kiện hợp tác trên các lĩnh vực như giáo dục, y tế, tư pháp, du lịch…Việt Nam và Nga đều ủng hộ các doanh nghiệp năng lượng, dầu khí của hai nước tăng cường hợp tác, mở rộng đầu tư và hoạt động trên lãnh thổ của nhau, phù hợp với luật pháp quốc tế, trong đó có Công ước Liên hợp quốc về Luật biển năm 1982 (UNCLOS 1982).
Trong số các văn kiện ký kết hôm 10/5 có hợp đồng mua bán khí thiên nhiên từ lô 12/11 giữa Tập đoàn Công nghiệp - Năng lượng Việt Nam (PetroVietnam) và Công ty cổ phần Zarubezhneft và Tổng Công ty Khí Việt Nam (PetroVietnam Gas).
Năm 2020, Rosneft, tập đoàn dầu khí lớn của Nga và có nhiều dự án với Việt Nam, đã phải từ bỏ dự án ở Biển Đông do sức ép của Trung Quốc, và chuyển nhượng cổ phần cho Zarubezhneft – một công ty dầu khí quốc doanh của Nga.
Trong cuộc họp vào tháng 4/2024 với Công ty dầu khí Zarubezhneft, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã khẳng định Việt Nam sẽ bảo vệ quyền và lợi ích chính đáng, hợp pháp của các doanh nghiệp, nhà đầu tư nước ngoài, trong đó có các tập đoàn dầu khí của Nga trên cơ sở cùng có lợi, tuân thủ luật pháp Việt Nam và quốc tế.
Trên lĩnh vực quốc phòng - an ninh và kỹ thuật quân sự, Việt Nam và Nga nhất trí làm sâu sắc hơn nữa hợp tác song phương, cùng ứng phó với những thách thức an ninh phi truyền thống, an ninh mạng, phòng chống tội phạm công nghệ cao trên cơ sở luật pháp và thông lệ quốc tế, đóng góp cho hòa bình, an ninh ở khu vực và trên thế giới.
Trước khi ông Tô Lâm thăm Nga, Giáo sư Carl Thayer, một nhà quan sát chính trị Việt Nam lâu năm, đã nhận xét với BBC News Tiếng Việt rằng sẽ không có thông báo về việc Hà Nội mua vũ khí hoặc công nghệ của Nga trong chuyến thăm lần này.
"Họ sẽ giữ kín mọi cuộc thảo luận đó. Vì vậy, sẽ có các thỏa thuận hợp tác kỹ thuật chung chung.
"Nếu xét chuyến thăm của Putin tới Việt Nam vào tháng 6/2024, hai bên đã rất cẩn thận không đề cập đến hợp tác an ninh-quốc phòng truyền thống, vì các lệnh trừng phạt đối với Nga. Nhưng họ vẫn nói rằng quốc phòng và an ninh là một trong những trụ cột chính của mối quan hệ", ông lý giải.
Trên thực tế, những năm gần đây Nga phải tập trung cho cuộc chiến ở Ukraine và đối mặt với lệnh cấm vận từ phương Tây nên Moscow không thể bán vũ khí trên thế giới cũng như cung cấp kỹ thuật viên để bảo dưỡng và tân trang đi kèm.
Nguồn hình ảnh,Getty Images
Chụp lại hình ảnh,Chuyến thăm Nga của ông Tô Lâm đã có rất nhiều sự chuẩn bị
Trong bài viết về các văn kiện hợp tác giữa Việt Nam và Nga được đăng trên Báo Chính phủ, dự án điện hạt nhân Ninh Thuận không được đề cập tới, dù rằng Nga đã nhiều lần khẳng định sẵn sàng hợp tác với Việt Nam để phát triển năng lượng hạt nhân.
Tuy nhiên, hai bên đã đưa ra lộ trình tổng thể về hợp tác năng lượng nguyên tử cho mục đích hòa bình giai đoạn 2025-2030 giữa Bộ Khoa học và Công nghệ Việt Nam và Tập đoàn ROSATOM - tập đoàn năng lượng nguyên tử nhà nước của Nga.
Trước đó, vào tháng 1/2025, ROSATOM và Tập đoàn điện lực Việt Nam (EVN) cũng đã nhất trí tăng cường hợp tác trong lĩnh vực hạt nhân.
Cùng thời điểm, Tổng Giám đốc ROSATOM Alexey Evgenievich Likhaichev đã tuyên bố rằng tập đoàn này rất quan tâm đến hợp tác toàn diện với Việt Nam, đặc biệt trong lĩnh vực NLNT, xúc tiến dự án điện hạt nhân (ĐHN) Ninh Thuận giai đoạn 1, theo Cổng thông tin điện tử Bộ Khoa học và Công nghệ.
Theo đánh giá của một số nhà quan sát, Việt Nam có lý do nếu quyết định lựa chọn Nga làm đối tác chính trong dự án điện hạt nhân của mình.
"Từ những năm 1980, Nga đã giúp Việt Nam trong các hoạt động nghiên cứu hạt nhân. Việt Nam đã gần đưa ra quyết định cuối cùng về việc xây dựng nhà máy điện hạt nhân đầu tiên của mình ngay trước thảm họa Fukushima, sau nhiều năm cân nhắc và thảo luận với Nga.
"Việt Nam cũng đã gửi các học giả và kỹ sư đến Nga để đào tạo. Vì vậy, không có gì ngạc nhiên khi Việt Nam vẫn coi Nga là một trong những đối tác tiềm năng về năng lượng hạt nhân," Tiến sĩ Victor Nian, đồng chủ tịch sáng lập Trung tâm Năng lượng và Tài nguyên Chiến lược, một viện nghiên cứu độc lập có trụ sở tại Singapore, nói với BBC News Tiếng Việt vào tháng 1/2025.
Vào tháng 2/2025, Quốc hội Việt Nam đã thông qua Nghị quyết về một số cơ chế, chính sách đặc biệt đầu tư xây dựng dự án điện hạt nhân Ninh Thuận, gồm nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận 1, nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận 2 và các dự án thành phần, và một số cơ chế, chính sách đặc biệt áp dụng cho tỉnh Ninh Thuận để thực hiện dự án.
'Không thể tách rời với thế giới'
Trong khuôn khổ chuyến thăm Nga, Tổng Bí thư Tô Lâm đã có bài phát biểu tại Học viện Hành chính công và kinh tế quốc dân trực thuộc Tổng thống Liên bang Nga (RANEPA), hay còn gọi là Học viện Tổng thống.Đây cũng là nơi mà cố Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng từng theo học, theo ông Tô Lâm.
"Mỗi lần đến nước Nga, tôi đều có cảm giác như được trở về nhà, gặp lại người thân trong gia đình," ông Tô Lâm nói ở đoạn mở đầu.
Về những vấn đề toàn cầu, ông Tô Lâm có đoạn nói:
"Việt Nam luôn ủng hộ việc giải quyết các tranh chấp bằng biện pháp hòa bình, phù hợp với Hiến chương Liên hợp quốc và luật pháp quốc tế.
[…]
"Đồng thời, chúng tôi nhất quán ủng hộ và thúc đẩy duy trì hệ thống thương mại đa phương tự do, dựa trên các quy tắc của Tổ chức Thương mại thế giới (WTO), chống chính trị hóa quan hệ kinh tế quốc tế và phân mảnh thương mại toàn cầu, chủ nghĩa bảo hộ, trừng phạt kinh tế đơn phương và cạnh tranh không lành mạnh."
Những tuyên bố này được đưa ra trong bối cảnh nhiều nước phương Tây lên án hành động xâm lược Ukraine của Nga và đã đưa ra nhiều biện pháp trừng phạt kinh tế Nga, cũng như mối lo ngại toàn cầu về những khoản thuế quan to lớn từ Mỹ do "chủ nghĩa bảo hộ" của Tổng thống Mỹ Donald Trump.
Một lần nữa, ông Tô Lâm nói rằng "con đường phát triển của Việt Nam không thể tách rời với thế giới."
Sau khi nhậm chức tổng bí thư không lâu, vào tháng 9/2024, ông Tô Lâm đã tới Mỹ làm việc và phát biểu chính sách tại Đại học Columbia. Tại đó, ông đã nói:
"Con đường phát triển của Việt Nam không thể tách rời xu thế chung của thế giới và nền văn minh nhân loại."
Khi ấy, dù chưa rõ câu nói này mang ý nghĩa thực tiễn như thế nào nhưng đây được cho là dấu hiệu của một sự cởi mở hơn trong tư duy của nhà lãnh đạo có xuất thân từ ngành công an như ông Tô Lâm.
Câu nói này được ông lặp lại vào tháng 11/2024 khi tới thăm chính thức Malaysia và phát biểu tại Trường đại học Quốc gia Malaya. Có thể thấy được sự nhất quán trong tư duy của người đứng đầu Đảng ******** Việt Nam.
Cách ông Tô Lâm nói về hòa hợp, hòa giải nhau sau Chiến tranh Việt Nam cũng đem tới những hy vọng về đường lối chính sách cụ thể thúc đẩy quá trình hàn gắn giữa những người Việt từng ở bên hai bờ chiến tuyến.
Trong một bài viết gửi BBC News Tiếng Việt, tiến sĩ Nguyễn Phương Mai, chuyên gia đào tạo trong lĩnh vực ứng dụng Khoa học Não bộ vào Giao tiếp-Quản trị đa văn hóa và Phát triển năng lực cá nhân, đã phỏng vấn một người cho rằng câu nói trên của ông Tô Lâm có thể là một chỉ dấu cho việc Việt Nam sẽ có thay đổi về tư duy chính trị:
"Tôi cho rằng thế gian tri thức của loài người đã bày ra cho ta một bàn tiệc buffet. Không có lý do gì Việt Nam ta phải làm thỏ thí nghiệm cho nhân loại. Chủ nghĩa xã hội chưa thành công ở đâu cả. May ra thì có Bắc Âu. Khi đoàn cán bộ chúng tôi đi thăm Bắc Âu, ai cũng trầm trồ: 'Nơi đây đúng là thiên đường xã nghĩa mà ta mơ ước'."
"Người Bắc Âu chỉ lấy cảm hứng từ Mác, bỏ đi yếu tố 'cách mạng' và 'chuyên chính', tạo ra một thứ gọi là chủ nghĩa dân chủ xã hội (Social Democracy), hướng đến 'tư bản có kiểm soát' và 'phúc lợi toàn dân'. Họ đang ăn những món ngon nhất trên bàn tiệc buffet của trí tuệ loài người.
"Trong dịp thăm Mỹ năm 2024, ông Tô Lâm đã khẳng định rằng: 'Con đường phát triển của Việt Nam không thể tách rời xu thế chung của thế giới và văn minh nhân loại'. Tức là ta phải kết hợp nhiều lựa chọn hơn là chỉ có Mác-Lê [hoặc] phải chấp nhận rằng lý thuyết đó chưa được chứng minh, và xu thế chung là chẳng mấy ai còn dùng nó nữa," người này đánh giá.
