Từ sào huyệt băng đảng Mexico đến đường phố Mỹ: BBC theo dấu fentanyl bị ông Trump áp thuế

Nguồn hình ảnh,Darren Conway/BBC
Chụp lại hình ảnh,Jay, một kẻ buôn bán ma túy đã vượt biên giới sang Mexico từ Los Angeles, cho biết sẽ luôn có nhu cầu mua fentanyl

• Tác giả,Quentin Sommerville
• Vai trò,BBC NewsBBC, đưa tin từ Tijuana và Philadelphia
• 15 tháng 3 2025

Tay buôn fentanyl từ Los Angeles đứng sang một bên, quan sát cẩn thận khi một thành viên của băng đảng ma túy Mexico chuẩn bị lô hàng mới nhất của anh ta.
Thuốc phiện tổng hợp (opioid) được bọc trong giấy bạc, đóng kín bằng nhựa, sau đó được thả vào bình xăng chiếc xe không có đặc điểm gì nổi bật của kẻ buôn lậu.
Jay, không phải tên thật, đã vượt biên từ Mỹ đến ngôi nhà an toàn do băng đảng ma túy điều hành này ở phía biên giới Mexico. Ngôi nhà trông giống như bao ngôi nhà khác trong khu phố này. Chúng tôi được yêu cầu lái xe nhanh vào, và một cánh cổng sắt đóng chặt sau lưng chúng tôi. Họ không chế biến ma túy ở đây, nhưng vẫn cảnh giác không muốn thu hút sự chú ý. Tất cả những người đàn ông đều nói giọng khe khẽ và làm việc nhanh tay.
Hoạt động kinh doanh chết người của họ đã trở thành trung tâm của một cuộc thương chiến toàn cầu. Nhà Trắng đã sử dụng việc buôn lậu fentanyl qua biên giới Mỹ làm lý do chính đáng để tăng thuế đối với các quốc gia khác.
Tổng thống Mỹ Donald Trump cũng đã tuyên bố sẽ "phát động cuộc chiến" với các băng đảng ma túy.
BBC đã có cơ hội hiếm hoi tiếp cận đến hoạt động của một băng đảng ma túy tại biên giới và đã đến Mỹ để gặp những khách hàng của họ, những người tiêu thụ, để xem liệu những tranh cãi quốc tế này có làm được gì để ngăn chặn dòng ma túy bất hợp pháp hay không.

Những người đàn ông mà chúng tôi gặp tại ngôi nhà an toàn là lính tráng của một băng đảng khét tiếng. Hai người trong số họ đang chất hàng lên xe thừa nhận rằng có những khoảnh khắc ân hận thoáng qua.
Nhưng khi tôi hỏi người đàn ông đang đóng gói ma túy vào bình xăng rằng liệu anh ta có cảm thấy tội lỗi về những cái chết do các viên thuốc này gây ra không, anh ta cười khẩy.
"Chúng tôi cũng có gia đình, tất nhiên chúng tôi cảm thấy tội lỗi. Nhưng nếu tôi ngưng lại, mọi chuyện vẫn sẽ tiếp diễn. Đó không phải là vấn đề của tôi", anh ta nhún vai nói với tôi.
Những người đàn ông che kín mặt trong khi tháo ghế sau của xe để đến gần bình xăng, cẩn thận không làm tràn xăng. Mùi bên trong xe có thể khiến các nhân viên hải quan ở phía bên kia biên giới nghi ngờ rằng bình xăng đã bị can thiệp.
Những viên thuốc màu xanh lá nhạt, tổng cộng 5.000 viên và được đánh dấu bằng chữ M, được đóng gói kĩ càng - một phần nhỏ so với những gì Jay nói rằng anh ta bán được hàng tuần ở Los Angeles và khắp vùng tây bắc nước Mỹ.
"Tôi cố gắng bán được 100.000 viên thuốc mỗi tuần, tuần nào cũng vậy", người bán hàng nói khẽ với tôi. "Tôi không gửi hàng đi bằng một chiếc xe duy nhất. Tôi tìm cách rải hàng trên nhiều xe khác nhau. Bằng cách đó, tôi giảm thiểu rủi ro mất toàn bộ số thuốc".
Thuế quan 25% đã được áp lên đối với tất cả hàng hóa từ Mexico để ứng phó với những gì Tổng thống Donald Trump cho là dòng chảy không thể chấp nhận được của ma túy bất hợp pháp và di dân bất hợp pháp vào Mỹ. Một số mức thuế quan đó đã bị hoãn lại cho đến ngày 2/4.
Việc đánh bại hoạt động buôn bán fentanyl là một trong những mục tiêu hàng đầu của Tổng thống Trump, nhưng tay buôn lậu Jay không đánh giá cao cơ hội này thành công.
"Trong nhiệm kì trước, ông ta đã cố làm điều tương tự, và điều đó không bao giờ xảy ra. Luôn luôn có nhu cầu. Và nhu cầu lớn nhất ở đâu? Mỹ, thật may mắn cho chúng tôi. Chúng tôi đang ở đây, ngay tại biên giới", Jay mỉm cười, nói.
Có rất nhiều ma túy chảy vào Mỹ, phần lớn đến từ Mexico, theo Jay, giá bán thuốc ở Los Angeles đã giảm từ khoảng 5 - 6 USD/viên cách đây một năm xuống còn 1,5 USD hiện tại.
Cảnh sát Mexico cho biết các băng đảng ma túy đã chuyển sang fentanyl, loại thuốc mạnh hơn heroin gấp 50 lần, vì không giống như các loại thuốc phiện khác - được chế biến từ cây anh túc - fentanyl hoàn toàn là tổng hợp và dễ chế tạo cũng như vận chuyển.
Sức mạnh và tính gây nghiện của fentanyl đã khắc lại vết sẹo sâu trong xã hội Mỹ: số người chết vì dùng thuốc quá liều nhiều hơn là súng đạn hoặc tai nạn xe hơi. Số ca tử vong đã bắt đầu giảm, có lẽ một phần là do Naloxone, một loại thuốc có tác dụng đảo ngược tác dụng của thuốc opioid quá liều, có sẵn nhiều hơn.
Nhưng số liệu mới nhất vẫn còn rất đáng lo ngại: 87.000 ca tử vong do dùng thuốc quá liều (chủ yếu là các loại opioid) từ tháng 10/2023 đến tháng 9/2024, giảm so với 114.000 ca của năm trước.

Nguồn hình ảnh,Darren Conway/BBC
Chụp lại hình ảnh,Các thành viên băng đảng đang nhấc ghế sau ra để giấu thuốc vào bình xăng
Trong nỗ lực ngăn chặn thuế quan trừng phạt từ Nhà Trắng, Tổng thống Mexico Claudia Sheinbaum đã cam kết sẽ điều 10.000 Vệ binh Quốc gia đến biên giới. Chính phủ nước này đã thực hiện hơn 900 vụ bắt giữ kể từ tháng 10/2024 tại Sinaloa, một trung tâm buôn bán ma túy lớn.
Quay trở lại tháng 12/2024, Mexico đã công bố vụ thu giữ fentanyl lớn nhất từ trước đến nay tại bang này: hơn một tấn thuốc viên. Trên thực tế, trong 5 tháng qua, Mexico đã thu giữ nhiều fentanyl hơn so với cả năm trước.
Quốc gia này cũng đã khiến việc nhập khẩu một thành phần chính của fentanyl từ Trung Quốc trở nên khó khăn hơn, khiến các băng đảng phải giảm độ mạnh của mỗi viên thuốc - và trong quá trình đó, làm cho thuốc bớt gây tử vong hơn.
Và vào cuối tháng 2/2025, 29 nhân vật cấp cao của các băng đảng ma túy đã được chuyển giao cho Mỹ, bao gồm các thành viên của 5 trong 6 tổ chức tội phạm Mexico mà chính quyền của Tổng thống Trump gần đây đã chỉ đích danh là các tổ chức khủng bố.
Tổng thống Sheinbaum cũng cho biết bà đã đồng ý cho CIA tăng cường hoạt động giám sát bằng thiết bay không người lái trên lãnh thổ Mexico để tìm kiếm các cơ sở sản xuất ma túy fentanyl, sau khi giới truyền thông tiết lộ các nhiệm vụ bí mật này.

Nguồn hình ảnh,Darren Conway/BBC
Chụp lại hình ảnh,Một số thành viên băng đảng thừa nhận có chút ân hận thoáng qua, nhưng nói rằng hoạt động buôn bán ma túy vẫn sẽ tiếp diễn dù không có họ
Jay thừa nhận những nguy hiểm mà nghề buôn bán của anh ta gây ra cho bản thân và khách hàng, nhưng anh ta không lo lắng.
"Họ luôn cố đổ lỗi cho chúng tôi, rằng chúng tôi là những người đầu độc công dân Mỹ. Nhưng họ mới là những người tiêu thụ nhiều nhất".
Jay lạnh lùng phủ nhận trách nhiệm và tội lỗi về những cái chết do ma túy của mình gây ra. Anh tuyên bố không biết bất kỳ ai đã chết khi sử dụng sản phẩm của mình. "Tôi chỉ giao dịch với các nhà cung cấp khác", anh ta nói với tôi.
Các băng đảng chủ yếu thuê công dân Mỹ để chuyển ma túy qua biên giới, vì họ ít có khả năng bị lực lượng Hải quan và Biên phòng Hoa Kỳ chặn lại. Tài xế, có tên là Charlie, có hộ chiếu Mỹ. Người này cũng hầu như không quan tâm tới nỗi đau mà nạn fentanyl gây ra.
"Tôi cần tiền", anh ta nói. Khi tôi hỏi Charlie đã vận chuyển ma túy bao nhiêu lần, anh ta trả lời: "Quá nhiều". (Sau này tôi biết được rằng 5.000 viên thuốc trong bình xăng đã được vận chuyển qua biên giới mà không gặp sự cố nào.)

Nguồn hình ảnh,Darren Conway/BBC
Chụp lại hình ảnh,Một phòng tưởng niệm hàng ngàn nạn nhân dùng thuốc fentanyl quá liều được trưng bày tại trụ sở của Cơ quan Phòng chống Ma túy

​

Tổng thống Sheinbaum gần đây cũng nhấn mạnh đến bên cầu, nói rằng cuộc khủng hoảng fentanyl của Mỹ bắt đầu bằng việc phê duyệt hợp pháp nhưng "vô trách nhiệm" các loại thuốc giảm đau, chẳng hạn như OxyContin, bắt đầu từ cuối những năm 1990.
"Chính phủ Mỹ nên chịu trách nhiệm về cuộc khủng hoảng tiêu thụ thuốc phiện đã gây ra rất nhiều ca tử vong", bà nói tại một cuộc họp báo thường ngày.
Ở bên kia biên giới là Derek Maltz, người đã dành cả cuộc đời trong lực lượng thực thi pháp luật về ma túy của Mỹ. Ông đã được bổ nhiệm làm lãnh đạo tạm thời của Cơ quan Bài trừ Ma túy (DEA) và đã trao đổi với tôi ngay trước khi được bổ nhiệm.
"Các băng đảng Mexico cần biết rằng chúng tôi đang đến đó", ông nói với tôi. "Chúng tôi sẽ có các hoạt động mạnh mẽ để truy đuổi các người và cơ sở kinh doanh của các người, vì các người đang giết chết thiếu niên Mỹ của chúng tôi ở mức kỷ lục và điều đó sẽ không được dung thứ".
Tuy nhiên, ông Maltz đồng ý rằng việc chỉ nhắm vào các băng đảng sẽ không giải quyết được cuộc khủng hoảng opioid. "Các băng đảng là những kẻ rất xấu", ông nói với tôi. "Chúng là tội phạm xuyên quốc gia. Chúng là những kẻ khủng bố ma túy. Tuy nhiên, có một vấn đề về nhu cầu ở Mỹ, chúng tôi phải giải quyết lý do tại sao người dân của chúng tôi lại tìm đến sự trợ giúp của ma túy".
Tại khu phố Kensington của thành phố Philadelphia - được mệnh danh là chợ ma túy ngoài trời lớn nhất ở bờ biển phía đông nước Mỹ - Rosalind Pichardo, làm việc cho tổ chức Operation Save Our City (Chiến dịch cứu lấy thành phố của chúng ta), đang đọc cuốn Kinh thánh thứ hai.
Bà ghi trên các trang cuối của cuốn sách số lần đã giúp cứu sống những người bị cơn quá liều opioid bằng thuốc Naloxone tác dụng nhanh.
Trong sáu năm qua, con số đó là 2.931 lần. Bà lật giở các trang sách và những con số được viết bằng màu đỏ đó trở nên sống động với ký ức về những con người mà bà đã cứu và những người mà bà không thể cứu được.
Bà bắt đầu liệt kê: "Nam giới ngoài 60 tuổi... nam giới ngoài 30 tuổi... nữ giới ngoài 30 tuổi, rất gầy, không có tóc". Bên cạnh mỗi cái tên trong danh sách nạn nhân fentanyl này, là số liều Naloxone - được bán dưới cái tên Narcan - mà bà đã dùng để cố gắng cứu sống họ.

Nguồn hình ảnh,Darren Conway/BBC
Chụp lại hình ảnh,Bà Rosalind Pichardo đã cứu sống hàng ngàn ca quá liều opioid bằng thuốc Naloxone
Bà Pichardo, người điều hành một trung tâm tiếp nhận có tên là Sunshine House, vận hành trung tâm mà bà gọi là "khu vực không phán xét". Bà khó chịu với những thuật ngữ như "con nghiện", "kẻ nghiện ngập" hoặc "thây ma", những thuật ngữ được dùng để mô tả những người trong khu phố của bà. Thay vào đó, bà gọi mọi người là "sunshine" (ánh dương).
Một số người bà không nhớ rõ; những người khác bà sẽ không bao giờ quên.
"Hãy nhìn đứa trẻ này, bảy tuổi, hai viên Narcan", bà chỉ ra. Bà Pichardo đã được gọi đến nhà một người hàng xóm, nơi một người phụ nữ đang bế trên tay một đứa trẻ da đã chuyển sang màu xanh. Bà Pichardo vào bên trong và đặt bé gái xuống sàn, nhưng khi bà bước vào, cha của đứa trẻ chạy lên lầu, tay cầm một chiếc túi. "Tôi nghĩ nếu đó là con mình, tôi sẽ chạy đến để giúp đứa trẻ", bà nhớ lại.
Lúc đầu, bà nghĩ đó có thể là bệnh động kinh, nhưng bà phát hiện ra cân ma túy và túi nilon trên một chiếc bàn gần đó. Cha của đứa trẻ là một kẻ buôn ma túy; đứa trẻ bảy tuổi đã bị đầu độc bởi số thuốc mà ông ta cất giấu và dùng quá liều. "Tôi đã rất tức giận", bà nói.
Hai liều Narcan đó đã đủ để cứu mạng đứa trẻ.
Ở một trang kinh thánh khác, một người phụ nữ mang thai sáu tháng, đã dùng hai liều Narcan. Cô ấy cũng đã sống sót.

Nguồn hình ảnh,Darren Conway/BBC
Chụp lại hình ảnh,Một số người sử dụng ma túy đến Sunshine House dường như đã ngất xỉu hoặc ngã gục khi chúng tôi đang quay phim
Ở Kensington, ma túy rất nhiều và rẻ, và người ta tiêm chích ngoài trời. Khi đi bộ quanh khu phố, bà Pichardo thấy người ta nằm bất tỉnh trên vỉa hè, một người phụ nữ đang mê man, chiếc quần bị tụt xuống, một người đàn ông nằm sấp cạnh cửa xoay soát vé của tàu điện ngầm, một người đàn ông khác ngồi xe lăn, mắt nhắm nghiền mà tay vẫn cầm tiền.
Anh ta, giống như số lượng người sử dụng thuốc phiện ngày càng tăng, đã phải cắt cụt một chi. Một loại thuốc mới trên phố, thuốc an thần cho động vật Xylazine, đang được trộn với fentanyl. Loại thuốc này dẫn đến vết thương hở bị nhiễm trùng. Không khí ở một số nơi có mùi hôi thối.
John White năm nay 56 tuổi và trong 40 năm cuộc đời, ông đã phải vật lộn với chứng nghiện ngập. Tại Sunshine House, bà Pichardo nấu cho ông một bát súp tự làm.
"Tôi đã sống ở thành phố này cả đời", ông nói. "Nạn fentanyl và opioid là điều tệ nhất mà tôi từng chứng kiến. Fentanyl sẽ khiến bạn nghiện đến mức bạn phải dùng thêm. Vì vậy, họ cho nó vào mọi thứ".
Ông White đã dùng quá liều fentanyl sau khi hút một điếu cần sa có tẩm thuốc: loại thuốc này được thêm vào tất cả các loại ma túy bất hợp pháp, bao gồm heroin, cocaine và cần sa.

Nguồn hình ảnh,Darren Conway/BBC
Chụp lại hình ảnh,John White nói nạn fentanyl là điều tệ nhất mà ông từng chứng kiến
Bà Pichardo không đặt nhiều kỳ vọng, ngay cả khi việc buôn bán fentanyl bị cắt đứt từ Mexico, cuộc sống của mọi người ở Kensington sẽ được cải thiện.
"Vấn đề mà chúng tôi gặp phải với cuộc chiến chống ma túy là - nó đã không hiệu quả vào thời điểm đó [và] tôi không tin rằng sẽ hiệu quả vào thời điểm hiện tại", bà giải thích.
Bà cho biết khi nguồn cung một loại thuốc bị cắt đứt, một loại thuốc khác sẽ thay thế. "Ngày xưa có heroin, giờ không còn nữa. Giờ có fentanyl. Khi không còn fentanyl, giờ sẽ có Xylazine. Vậy nên họ sẽ tìm cách để giữ cho người ta nghiện để họ có thể kiếm tiền từ người khác, từ nỗi đau khổ của con người", bà Pichardo nói.
Ngay đối diện Sunshine House, một phụ nữ trẻ được tìm thấy nằm gục trên vỉa hè, toàn thân nằm sóng soài trên nền bê tông: cô không còn phản ứng gì. Bà Pichardo nhanh chóng có mặt tại hiện trường, bộ dụng cụ y tế bên cạnh, một lần nữa tiêm Naloxone. Cuối cùng, người phụ nữ đã hồi phục - cô sẽ sống sót.
Roz Pichardo trở về Sunshine House, thêm một mạng sống được cứu và một con số nữa được ghi vào các trang cuối của cuốn Kinh Thánh đã sờn của bà.