Johnny Lê Nữu Vượng
Già làng
Sau sự ra đi của Giáo hoàng Francis ngày 21/4/2025, Giáo hội Công giáo toàn cầu đang hướng sự chú ý đến cuộc bầu chọn Giáo hoàng mới tại Mật nghị Hồng y (Conclave) ở Vatican. Trong số các ứng viên tiềm năng, cái tên nổi bật là Hồng y Peter Turkson, người Ghana, được xem là người có thể trở thành Giáo hoàng da đen đầu tiên trong lịch sử hiện đại.
Giáo hội Công giáo có lịch sử hơn 2.000 năm, nhưng trong số 266 Giáo hoàng, chỉ có ba vị được ghi nhận đến từ châu Phi, tất cả đều vào thế kỷ thứ 5 hoặc trước đó: Giáo hoàng Victor I (189-199), Miltiades (311-314), và Gelasius I (492-496). Không có Giáo hoàng nào trong thời hiện đại đến từ châu Phi, nơi hiện có khoảng 236 triệu tín hữu Công giáo, chiếm gần 17% tổng số 1,4 tỷ tín hữu toàn cầu (theo thống kê Vatican, 2023). Sự tăng trưởng mạnh mẽ của Công giáo ở châu Phi, đặc biệt ở các quốc gia như Nigeria, Kenya, và Ghana, khiến việc chọn một Giáo hoàng từ lục địa này trở thành một khả năng hợp lý và mang tính biểu tượng.
Một Giáo hoàng da đen không chỉ phản ánh sự đa dạng của Giáo hội mà còn gửi thông điệp mạnh mẽ về hòa nhập trong bối cảnh thế giới đang đối mặt với các vấn đề phân biệt chủng tộc và bất bình đẳng. Hồng y Peter Turkson, 76 tuổi, được nhắc đến như một “Papabile” (ứng viên tiềm năng) hàng đầu, nhờ vai trò quan trọng của ông dưới triều đại Giáo hoàng Francis và tư duy tiến bộ về các vấn đề xã hội.
Ứng viên tiềm năng: Hồng y Peter Turkson
Hồng y Peter Kodwo Appiah Turkson, sinh ngày 11/10/1948 tại Wassaw Nsuta, Ghana, là một trong những nhân vật nổi bật nhất trong danh sách ứng viên Giáo hoàng. Dưới đây là các thông tin chính về ông:
Học vấn và sự nghiệp: Turkson tốt nghiệp thần học tại Chủng viện St. Anthony-on-Hudson, New York, và được thụ phong linh mục năm 1975. Ông từng học tại Đại học Giáo hoàng Gregoriana ở Rome, thông thạo sáu ngôn ngữ, bao gồm tiếng Anh, Pháp, Ý, và Fanti (ngôn ngữ bản địa Ghana).
Vai trò tại Vatican: Từ năm 2009, Turkson giữ chức Chủ tịch Hội đồng Giáo hoàng về Công lý và Hòa bình, sau đó là Bộ trưởng Bộ Phát triển Con người Toàn diện (2016-2021). Ông hiện là Chưởng ấn Tòa Thánh, một vị trí quan trọng trong hệ thống hành chính Vatican.
Tư tưởng: Turkson là cố vấn thân cận của Giáo hoàng Francis về biến đổi khí hậu, công lý xã hội, và di cư. Ông ủng hộ các chính sách bảo vệ môi trường và hỗ trợ người nghèo, phù hợp với định hướng tiến bộ của Giáo hoàng Francis. Tuy nhiên, ông cũng duy trì quan điểm bảo thủ về các vấn đề như hôn nhân đồng giới và vai trò phụ nữ trong Giáo hội.
Tầm ảnh hưởng: Turkson được đánh giá cao ở châu Phi và các nước đang phát triển nhờ các bài giảng nhấn mạnh bình đẳng và chống bất công. Ông từng phát biểu tại Diễn đàn Kinh tế Thế giới 2019, kêu gọi các nhà lãnh đạo toàn cầu ưu tiên người nghèo.
Theo bài viết trên Yahoo News ngày 21/4/2025, Turkson được xem là ứng viên có thể trở thành “Giáo hoàng da đen đầu tiên” nhờ uy tín và kinh nghiệm. Việc ông được bổ nhiệm bởi Giáo hoàng John Paul II làm Hồng y năm 2003 cũng củng cố vị thế của ông trong Mật nghị.
Các ứng viên châu Phi khác
Mặc dù Turkson là ứng viên nổi bật nhất, một số Hồng y châu Phi khác cũng được nhắc đến, dù ít có khả năng hơn:
Hồng y Robert Sarah (Guinea, 79 tuổi): Từng là Bộ trưởng Bộ Phụng tự và Kỷ luật Bí tích (2014-2021), Sarah có tư tưởng bảo thủ, thường xuyên chỉ trích các cải cách tiến bộ của Giáo hoàng Francis. Tuy nhiên, tuổi tác và quan điểm đối lập với đa số Hồng y do Francis bổ nhiệm khiến ông khó được chọn.
Hồng y Francis Arinze (Nigeria, 92 tuổi): Là Hồng y từ năm 1985, Arinze từng được xem là ứng viên tiềm năng trong Mật nghị 2005. Tuy nhiên, ở tuổi 92, ông không còn đủ điều kiện tham gia bầu chọn (giới hạn dưới 80 tuổi) và không được xem là ứng viên khả thi.
Vì sao một Giáo hoàng da đen là khả thi?
1. Sự đa dạng của Mật nghị: Trong số 138 Hồng y đủ điều kiện bầu Giáo hoàng năm 2025, 110 người được Giáo hoàng Francis bổ nhiệm, với tỷ lệ đại diện từ châu Phi, Á, và Mỹ Latin cao hơn bao giờ hết (Al Jazeera, 21/4/2025). Sự đa dạng này mở ra cơ hội cho một Giáo hoàng không phải người châu Âu.
2. Tăng trưởng Công giáo ở châu Phi: Với số tín hữu tăng nhanh, châu Phi đang trở thành trung tâm mới của Công giáo toàn cầu. Một Giáo hoàng da đen sẽ củng cố ảnh hưởng của Giáo hội ở khu vực này, nơi Công giáo cạnh tranh với Hồi giáo và Tin Lành.
3. Thông điệp hòa nhập: Trong bối cảnh các cuộc biểu tình chống phân biệt chủng tộc như Black Lives Matter vẫn lan rộng, việc chọn một Giáo hoàng da đen sẽ là tuyên ngôn mạnh mẽ của Giáo hội về bình đẳng và đoàn kết.
4. Di sản của Giáo hoàng Francis: Là Giáo hoàng đầu tiên từ Nam Mỹ, Francis đã phá vỡ truyền thống chọn Giáo hoàng châu Âu. Việc tiếp tục chọn một Giáo hoàng từ châu Phi sẽ phù hợp với tầm nhìn toàn cầu hóa của ông.
Thách thức và tranh cãi: Dù khả năng chọn một Giáo hoàng da đen là cao, vẫn có những thách thức: Phân cực trong Giáo hội: Một số Hồng y bảo thủ, như Hồng y Raymond Burke (Mỹ) hay Hồng y Péter Erdő (Hungary), có thể ưu tiên ứng viên châu Âu để quay lại truyền thống.
Dịch và đưa tin theo Yahoo news và theo báo The Independent (21/4/2025)
Giáo hội Công giáo có lịch sử hơn 2.000 năm, nhưng trong số 266 Giáo hoàng, chỉ có ba vị được ghi nhận đến từ châu Phi, tất cả đều vào thế kỷ thứ 5 hoặc trước đó: Giáo hoàng Victor I (189-199), Miltiades (311-314), và Gelasius I (492-496). Không có Giáo hoàng nào trong thời hiện đại đến từ châu Phi, nơi hiện có khoảng 236 triệu tín hữu Công giáo, chiếm gần 17% tổng số 1,4 tỷ tín hữu toàn cầu (theo thống kê Vatican, 2023). Sự tăng trưởng mạnh mẽ của Công giáo ở châu Phi, đặc biệt ở các quốc gia như Nigeria, Kenya, và Ghana, khiến việc chọn một Giáo hoàng từ lục địa này trở thành một khả năng hợp lý và mang tính biểu tượng.
Một Giáo hoàng da đen không chỉ phản ánh sự đa dạng của Giáo hội mà còn gửi thông điệp mạnh mẽ về hòa nhập trong bối cảnh thế giới đang đối mặt với các vấn đề phân biệt chủng tộc và bất bình đẳng. Hồng y Peter Turkson, 76 tuổi, được nhắc đến như một “Papabile” (ứng viên tiềm năng) hàng đầu, nhờ vai trò quan trọng của ông dưới triều đại Giáo hoàng Francis và tư duy tiến bộ về các vấn đề xã hội.
Ứng viên tiềm năng: Hồng y Peter Turkson
Hồng y Peter Kodwo Appiah Turkson, sinh ngày 11/10/1948 tại Wassaw Nsuta, Ghana, là một trong những nhân vật nổi bật nhất trong danh sách ứng viên Giáo hoàng. Dưới đây là các thông tin chính về ông:
Học vấn và sự nghiệp: Turkson tốt nghiệp thần học tại Chủng viện St. Anthony-on-Hudson, New York, và được thụ phong linh mục năm 1975. Ông từng học tại Đại học Giáo hoàng Gregoriana ở Rome, thông thạo sáu ngôn ngữ, bao gồm tiếng Anh, Pháp, Ý, và Fanti (ngôn ngữ bản địa Ghana).
Vai trò tại Vatican: Từ năm 2009, Turkson giữ chức Chủ tịch Hội đồng Giáo hoàng về Công lý và Hòa bình, sau đó là Bộ trưởng Bộ Phát triển Con người Toàn diện (2016-2021). Ông hiện là Chưởng ấn Tòa Thánh, một vị trí quan trọng trong hệ thống hành chính Vatican.
Tư tưởng: Turkson là cố vấn thân cận của Giáo hoàng Francis về biến đổi khí hậu, công lý xã hội, và di cư. Ông ủng hộ các chính sách bảo vệ môi trường và hỗ trợ người nghèo, phù hợp với định hướng tiến bộ của Giáo hoàng Francis. Tuy nhiên, ông cũng duy trì quan điểm bảo thủ về các vấn đề như hôn nhân đồng giới và vai trò phụ nữ trong Giáo hội.
Tầm ảnh hưởng: Turkson được đánh giá cao ở châu Phi và các nước đang phát triển nhờ các bài giảng nhấn mạnh bình đẳng và chống bất công. Ông từng phát biểu tại Diễn đàn Kinh tế Thế giới 2019, kêu gọi các nhà lãnh đạo toàn cầu ưu tiên người nghèo.
Theo bài viết trên Yahoo News ngày 21/4/2025, Turkson được xem là ứng viên có thể trở thành “Giáo hoàng da đen đầu tiên” nhờ uy tín và kinh nghiệm. Việc ông được bổ nhiệm bởi Giáo hoàng John Paul II làm Hồng y năm 2003 cũng củng cố vị thế của ông trong Mật nghị.
Các ứng viên châu Phi khác
Mặc dù Turkson là ứng viên nổi bật nhất, một số Hồng y châu Phi khác cũng được nhắc đến, dù ít có khả năng hơn:
Hồng y Robert Sarah (Guinea, 79 tuổi): Từng là Bộ trưởng Bộ Phụng tự và Kỷ luật Bí tích (2014-2021), Sarah có tư tưởng bảo thủ, thường xuyên chỉ trích các cải cách tiến bộ của Giáo hoàng Francis. Tuy nhiên, tuổi tác và quan điểm đối lập với đa số Hồng y do Francis bổ nhiệm khiến ông khó được chọn.
Hồng y Francis Arinze (Nigeria, 92 tuổi): Là Hồng y từ năm 1985, Arinze từng được xem là ứng viên tiềm năng trong Mật nghị 2005. Tuy nhiên, ở tuổi 92, ông không còn đủ điều kiện tham gia bầu chọn (giới hạn dưới 80 tuổi) và không được xem là ứng viên khả thi.
Vì sao một Giáo hoàng da đen là khả thi?
1. Sự đa dạng của Mật nghị: Trong số 138 Hồng y đủ điều kiện bầu Giáo hoàng năm 2025, 110 người được Giáo hoàng Francis bổ nhiệm, với tỷ lệ đại diện từ châu Phi, Á, và Mỹ Latin cao hơn bao giờ hết (Al Jazeera, 21/4/2025). Sự đa dạng này mở ra cơ hội cho một Giáo hoàng không phải người châu Âu.
2. Tăng trưởng Công giáo ở châu Phi: Với số tín hữu tăng nhanh, châu Phi đang trở thành trung tâm mới của Công giáo toàn cầu. Một Giáo hoàng da đen sẽ củng cố ảnh hưởng của Giáo hội ở khu vực này, nơi Công giáo cạnh tranh với Hồi giáo và Tin Lành.
3. Thông điệp hòa nhập: Trong bối cảnh các cuộc biểu tình chống phân biệt chủng tộc như Black Lives Matter vẫn lan rộng, việc chọn một Giáo hoàng da đen sẽ là tuyên ngôn mạnh mẽ của Giáo hội về bình đẳng và đoàn kết.
4. Di sản của Giáo hoàng Francis: Là Giáo hoàng đầu tiên từ Nam Mỹ, Francis đã phá vỡ truyền thống chọn Giáo hoàng châu Âu. Việc tiếp tục chọn một Giáo hoàng từ châu Phi sẽ phù hợp với tầm nhìn toàn cầu hóa của ông.
Thách thức và tranh cãi: Dù khả năng chọn một Giáo hoàng da đen là cao, vẫn có những thách thức: Phân cực trong Giáo hội: Một số Hồng y bảo thủ, như Hồng y Raymond Burke (Mỹ) hay Hồng y Péter Erdő (Hungary), có thể ưu tiên ứng viên châu Âu để quay lại truyền thống.
Dịch và đưa tin theo Yahoo news và theo báo The Independent (21/4/2025)
