Johnny Lê Nữu Vượng
Già làng

Việc Donald Trump áp thuế 46% lên hàng hóa Việt Nam nhập khẩu vào Mỹ, có hiệu lực từ ngày 9 tháng 4 năm 2025, là một thách thức lớn đối với kinh tế Việt Nam, đặc biệt khi Mỹ là thị trường xuất khẩu lớn nhất, chiếm khoảng 30% kim ngạch xuất khẩu (136,6 tỷ USD năm 2024) và xuất khẩu đóng góp tới 85% GDP.
Mức thuế này, thuộc chính sách "thuế đối ứng" của Trump, có thể khiến Việt Nam mất 27-40 tỷ USD kim ngạch xuất khẩu, tương đương 5-7% GDP, đe dọa mục tiêu tăng trưởng GDP 8% trong năm 2025 mà Tổng Bí thư Tô Lâm và Thủ tướng Phạm Minh Chính đã đặt ra. Để đối phó và vẫn đạt được mục tiêu này, Việt Nam cần một chiến lược tổng hợp, linh hoạt, kết hợp các biện pháp ngắn hạn và dài hạn. Dưới đây là các giải pháp cụ thể:
Đàm phán song phương với Mỹ để giảm thuế hoặc hoãn thi hành
Việt Nam cần tận dụng quan hệ ngoại giao đang ở mức Đối tác Chiến lược Toàn diện với Mỹ (thiết lập năm 2023) để đàm phán. Phó Thủ tướng Hồ Đức Phớc dự kiến thăm Mỹ từ ngày 5-6 tháng 4 năm 2025, đây là cơ hội để thương lượng trực tiếp. Việt Nam có thể cam kết tăng nhập khẩu hàng hóa Mỹ (như máy bay Boeing, nông sản, năng lượng) để giảm thặng dư thương mại (123 tỷ USD năm 2024), vốn là lý do chính Trump nhắm đến. Đòn bẩy là đưa ra các nhượng bộ như phê duyệt thêm dự án đầu tư của Mỹ (ví dụ, mở rộng hoạt động của Starlink hay Trump Organization tại Việt Nam) để đổi lấy mức thuế thấp hơn hoặc miễn trừ cho một số ngành chủ lực như dệt may, giày dép. Nếu giảm được thuế xuống còn 20-25%, thiệt hại xuất khẩu có thể giảm xuống còn 15-20 tỷ USD, giúp GDP ít bị ảnh hưởng hơn (giảm khoảng 3-4% thay vì 5-7%).
Đa dạng hóa thị trường xuất khẩu
Với mức thuế 46%, hàng Việt Nam mất lợi thế cạnh tranh tại Mỹ so với Mexico (25%) hay Ấn Độ (26%). Việt Nam cần đẩy mạnh xuất khẩu sang các thị trường đã ký hiệp định thương mại tự do như EU (EVFTA), Nhật Bản (CPTPP), và Hàn Quốc (VKFTA), nơi thuế suất thấp hoặc bằng 0. Các ngành trọng tâm như dệt may (chiếm 14% GDP), giày dép, và đồ gỗ – vốn phụ thuộc lớn vào Mỹ – cần tìm khách hàng mới. Ví dụ, EU hiện chỉ chiếm 12% xuất khẩu dệt may Việt Nam, có thể tăng lên 20% nếu tận dụng EVFTA. Chính phủ cần trợ cấp chi phí logistics, xúc tiến thương mại, và giảm thuế nội địa để doanh nghiệp chuyển hướng nhanh chóng. Nếu bù đắp được 20-30% kim ngạch mất đi từ Mỹ (khoảng 30 tỷ USD), GDP có thể duy trì đà tăng trưởng 7-8%.
Đẩy mạnh đầu tư công và tiêu dùng nội địa
Xuất khẩu suy giảm sẽ kéo theo việc làm và thu nhập, ảnh hưởng tiêu dùng (chiếm 65% GDP). Chính phủ cần tăng đầu tư công – dự kiến 36 tỷ USD (875.000 tỷ đồng) trong năm 2025 – vào hạ tầng (cao tốc, cảng biển) để tạo việc làm và kích thích kinh tế. Mỗi 1% tăng đầu tư công có thể đóng góp 0,2-0,3% GDP. Việc giảm thuế VAT theo Nghị định 180/2024/NĐ-CP (giảm 2% đến 30/6/2025) cần được gia hạn cả năm để tăng sức mua nội địa. Nếu tiêu dùng tăng 5-7%, GDP có thể được bù đắp thêm 1-1,5%. Kết hợp đầu tư công và tiêu dùng có thể đóng góp 3-4% tăng trưởng GDP, giảm phụ thuộc vào xuất khẩu.
### 4. Thu hút FDI và chuyển dịch chuỗi cung ứng
Dù thuế cao, Việt Nam vẫn hấp dẫn với các tập đoàn đa quốc gia (như Apple, Nike) nhờ chi phí lao động thấp và vị trí địa lý. Chính phủ cần ưu đãi thuế và đất đai để giữ chân các công ty này, khuyến khích họ sản xuất hàng cho thị trường ngoài Mỹ. Trong ngành công nghệ, thuế 46% khiến Apple và Foxconn có thể cân nhắc chuyển sản xuất sang Ấn Độ hoặc Mexico, nhưng nếu Việt Nam giảm chi phí vận hành (qua miễn thuế doanh nghiệp 2-3 năm), họ có thể ở lại. FDI tăng 10% (khoảng 4 tỷ USD) có thể đóng góp 0,5-1% GDP. Về dài hạn, đầu tư vào công nghệ cao (chip, điện tử) sẽ tăng giá trị gia tăng, giảm phụ thuộc vào hàng giá rẻ dễ bị đánh thuế.
Tăng cường sản xuất nội địa và giảm nhập khẩu
Việt Nam nhập khẩu 90 tỷ USD nguyên liệu mỗi năm, chủ yếu từ Trung Quốc. Phát triển công nghiệp phụ trợ (dệt may, điện tử) để tự sản xuất nguyên liệu sẽ giảm chi phí và tăng giá trị nội địa, giúp GDP tăng 1-2% nếu cắt giảm nhập khẩu 10-15%. Chính phủ nên hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa qua vay vốn lãi suất thấp và công nghệ để cạnh tranh với hàng nhập.
Đánh giá tác động và mục tiêu 8% GDP
Thuế 46% có thể làm GDP giảm 1-1,5% (theo Fitch Ratings) nếu không có đối sách, đưa tăng trưởng từ 8% xuống 6,5-7%. Các ngành dệt may, giày dép, và gỗ mất 5-7 tỷ USD mỗi ngành. Trong kịch bản khả thi, nếu đàm phán giảm thuế còn 25% (bù 2% GDP), đa dạng hóa thị trường (bù 1,5-2%), và kích cầu nội địa (bù 2-3%), Việt Nam có thể đạt 7,5-8,5% tăng trưởng. Đầu tư công và FDI sẽ là yếu tố quyết định để vượt ngưỡng 8%.
Việt Nam cần hành động nhanh, kết hợp ngoại giao khéo léo với Mỹ, mở rộng thị trường mới, và kích thích kinh tế trong nước. Thủ tướng Phạm Minh Chính đã yêu cầu thành lập tổ phản ứng nhanh (ngày 3/4/2025), cho thấy quyết tâm ứng phó. Với chiến lược này, mục tiêu 8% GDP không phải bất khả thi, nhưng đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa chính phủ và doanh nghiệp để vượt qua "cú sốc" từ chính sách bảo hộ của Trump.

Mức thuế này, thuộc chính sách "thuế đối ứng" của Trump, có thể khiến Việt Nam mất 27-40 tỷ USD kim ngạch xuất khẩu, tương đương 5-7% GDP, đe dọa mục tiêu tăng trưởng GDP 8% trong năm 2025 mà Tổng Bí thư Tô Lâm và Thủ tướng Phạm Minh Chính đã đặt ra. Để đối phó và vẫn đạt được mục tiêu này, Việt Nam cần một chiến lược tổng hợp, linh hoạt, kết hợp các biện pháp ngắn hạn và dài hạn. Dưới đây là các giải pháp cụ thể:
Đàm phán song phương với Mỹ để giảm thuế hoặc hoãn thi hành
Việt Nam cần tận dụng quan hệ ngoại giao đang ở mức Đối tác Chiến lược Toàn diện với Mỹ (thiết lập năm 2023) để đàm phán. Phó Thủ tướng Hồ Đức Phớc dự kiến thăm Mỹ từ ngày 5-6 tháng 4 năm 2025, đây là cơ hội để thương lượng trực tiếp. Việt Nam có thể cam kết tăng nhập khẩu hàng hóa Mỹ (như máy bay Boeing, nông sản, năng lượng) để giảm thặng dư thương mại (123 tỷ USD năm 2024), vốn là lý do chính Trump nhắm đến. Đòn bẩy là đưa ra các nhượng bộ như phê duyệt thêm dự án đầu tư của Mỹ (ví dụ, mở rộng hoạt động của Starlink hay Trump Organization tại Việt Nam) để đổi lấy mức thuế thấp hơn hoặc miễn trừ cho một số ngành chủ lực như dệt may, giày dép. Nếu giảm được thuế xuống còn 20-25%, thiệt hại xuất khẩu có thể giảm xuống còn 15-20 tỷ USD, giúp GDP ít bị ảnh hưởng hơn (giảm khoảng 3-4% thay vì 5-7%).
Đa dạng hóa thị trường xuất khẩu
Với mức thuế 46%, hàng Việt Nam mất lợi thế cạnh tranh tại Mỹ so với Mexico (25%) hay Ấn Độ (26%). Việt Nam cần đẩy mạnh xuất khẩu sang các thị trường đã ký hiệp định thương mại tự do như EU (EVFTA), Nhật Bản (CPTPP), và Hàn Quốc (VKFTA), nơi thuế suất thấp hoặc bằng 0. Các ngành trọng tâm như dệt may (chiếm 14% GDP), giày dép, và đồ gỗ – vốn phụ thuộc lớn vào Mỹ – cần tìm khách hàng mới. Ví dụ, EU hiện chỉ chiếm 12% xuất khẩu dệt may Việt Nam, có thể tăng lên 20% nếu tận dụng EVFTA. Chính phủ cần trợ cấp chi phí logistics, xúc tiến thương mại, và giảm thuế nội địa để doanh nghiệp chuyển hướng nhanh chóng. Nếu bù đắp được 20-30% kim ngạch mất đi từ Mỹ (khoảng 30 tỷ USD), GDP có thể duy trì đà tăng trưởng 7-8%.
Đẩy mạnh đầu tư công và tiêu dùng nội địa
Xuất khẩu suy giảm sẽ kéo theo việc làm và thu nhập, ảnh hưởng tiêu dùng (chiếm 65% GDP). Chính phủ cần tăng đầu tư công – dự kiến 36 tỷ USD (875.000 tỷ đồng) trong năm 2025 – vào hạ tầng (cao tốc, cảng biển) để tạo việc làm và kích thích kinh tế. Mỗi 1% tăng đầu tư công có thể đóng góp 0,2-0,3% GDP. Việc giảm thuế VAT theo Nghị định 180/2024/NĐ-CP (giảm 2% đến 30/6/2025) cần được gia hạn cả năm để tăng sức mua nội địa. Nếu tiêu dùng tăng 5-7%, GDP có thể được bù đắp thêm 1-1,5%. Kết hợp đầu tư công và tiêu dùng có thể đóng góp 3-4% tăng trưởng GDP, giảm phụ thuộc vào xuất khẩu.
### 4. Thu hút FDI và chuyển dịch chuỗi cung ứng
Dù thuế cao, Việt Nam vẫn hấp dẫn với các tập đoàn đa quốc gia (như Apple, Nike) nhờ chi phí lao động thấp và vị trí địa lý. Chính phủ cần ưu đãi thuế và đất đai để giữ chân các công ty này, khuyến khích họ sản xuất hàng cho thị trường ngoài Mỹ. Trong ngành công nghệ, thuế 46% khiến Apple và Foxconn có thể cân nhắc chuyển sản xuất sang Ấn Độ hoặc Mexico, nhưng nếu Việt Nam giảm chi phí vận hành (qua miễn thuế doanh nghiệp 2-3 năm), họ có thể ở lại. FDI tăng 10% (khoảng 4 tỷ USD) có thể đóng góp 0,5-1% GDP. Về dài hạn, đầu tư vào công nghệ cao (chip, điện tử) sẽ tăng giá trị gia tăng, giảm phụ thuộc vào hàng giá rẻ dễ bị đánh thuế.
Tăng cường sản xuất nội địa và giảm nhập khẩu
Việt Nam nhập khẩu 90 tỷ USD nguyên liệu mỗi năm, chủ yếu từ Trung Quốc. Phát triển công nghiệp phụ trợ (dệt may, điện tử) để tự sản xuất nguyên liệu sẽ giảm chi phí và tăng giá trị nội địa, giúp GDP tăng 1-2% nếu cắt giảm nhập khẩu 10-15%. Chính phủ nên hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa qua vay vốn lãi suất thấp và công nghệ để cạnh tranh với hàng nhập.
Đánh giá tác động và mục tiêu 8% GDP
Thuế 46% có thể làm GDP giảm 1-1,5% (theo Fitch Ratings) nếu không có đối sách, đưa tăng trưởng từ 8% xuống 6,5-7%. Các ngành dệt may, giày dép, và gỗ mất 5-7 tỷ USD mỗi ngành. Trong kịch bản khả thi, nếu đàm phán giảm thuế còn 25% (bù 2% GDP), đa dạng hóa thị trường (bù 1,5-2%), và kích cầu nội địa (bù 2-3%), Việt Nam có thể đạt 7,5-8,5% tăng trưởng. Đầu tư công và FDI sẽ là yếu tố quyết định để vượt ngưỡng 8%.
Việt Nam cần hành động nhanh, kết hợp ngoại giao khéo léo với Mỹ, mở rộng thị trường mới, và kích thích kinh tế trong nước. Thủ tướng Phạm Minh Chính đã yêu cầu thành lập tổ phản ứng nhanh (ngày 3/4/2025), cho thấy quyết tâm ứng phó. Với chiến lược này, mục tiêu 8% GDP không phải bất khả thi, nhưng đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa chính phủ và doanh nghiệp để vượt qua "cú sốc" từ chính sách bảo hộ của Trump.