Trục xuất nhà sư, phật tử đáp trả
Vào năm 1993, một cuộc xung đột căng thẳng giữa các nhà sư và chính quyền nổ ra tại tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu.
Theo Human Rights Watch, Giáo hội Phật giáo Việt Nam đã
bổ nhiệm Hòa thượng Thích Hạnh Đức làm trụ trì chùa Sơn Linh từ năm 1982. [13] Nhưng cũng chính giáo hội đã khai trừ ông vào tháng 2/1993 sau khi ông công khai đọc lại bài phát biểu của Hòa thượng Huyền Quang tại lễ tang Hòa thượng Đôn Hậu, và công khai ủng hộ GHPGVNTN.
Năm tháng sau quyết định của Giáo hội Phật giáo Việt Nam, cán bộ địa phương đến chùa thi hành lệnh trục xuất Hòa thượng Hạnh Đức và các nhà sư vào ngày 9/7/1993. Một cuộc đối đầu bạo lực với những tường thuật khác nhau được báo chí quốc tế ghi nhận.
Theo Murray Hiebert, phía nhà nước cho rằng những người ủng hộ Hòa thượng Hạnh Đức đã bắt một quan chức chính quyền làm con tin. Còn nguồn tin khác từ các phật tử thì cho rằng đám đông quá lớn khiến cho vị cán bộ không thể ra khỏi chùa. Các phật tử còn cho rằng công an, quân đội đã dùng vũ lực, hơi cay và đánh đập đám đông bằng dùi cui để xông vào chùa. [14]
Tờ Tampa Bay Times
cho biết công an, quân đội đã đối đầu với khoảng 2.000 phật tử ném đá, sau đó, trụ trì Thích Hạnh Đức cùng các nhà sư và phật tử bị bắt giữ. [15]
Hòa thượng Thích Hạnh Đức vào năm 2020. Ảnh: Thích Vĩnh Phước.
Tháng 3/1994, chính quyền
thông báo Hòa thượng Hạnh Đức bị tuyên án ba năm tù giam vì tội “chống người thi hành công vụ”, “hoạt động trái pháp luật”, và “phân phát tài liệu thù địch với nhà nước”. Một phật tử tên “Thien Tho” bị tuyên 18 tháng quản chế tại gia với cùng tội danh. [16]
Cuộc xuống đường hiếm hoi
Tháng 8/1994, hãng tin AP cho biết một nhà sư đã bị chính quyền bắt giữ vì liên quan đến một cuộc biểu tình tại Sài Gòn. [17] Times Herald
loan tin chính quyền đã bắt giữ khoảng 100 nhà sư trong cuộc biểu tình này. [18]
Đây là một cuộc biểu tình hiếm hoi mà người dân có thể thấy ở Sài Gòn sau năm 1975.
Người lãnh đạo cuộc biểu tình là sư “Thich Giac Nguyen”, trụ trì chùa Long An, tỉnh Trà Vinh. Hãng tin AP cho biết sư Giac Nguyen đã dẫn một nhóm người theo ông tọa kháng trước trụ sở Ủy ban Nhân dân thành phố từ ngày 3/8 đến ngày 5/8/1994.
Ngày 18/8/1994, chính phủ Việt Nam xác nhận đang giam giữ sư Giac Nguyen để điều tra về tội “thực hiện các hoạt động bất đồng chính kiến”. [19]
Biểu tình ở chùa Báo Quốc
Ngày 27/11/1994, tại chùa Báo Quốc (Huế) đã nổ ra một cuộc biểu tình dẫn đến việc ẩu đả giữa hai nhóm tăng ni. Một nhóm tăng ni đã mang thỉnh nguyện thư do các tăng ni thuộc Giáo hội Phật giáo Việt Nam ký tên phản đối chính sách tuyển sinh phân biệt đối xử và tuyên truyền chính trị trong chương trình giảng dạy tại trường.
Năm 1994 là năm chùa Báo Quốc
thành lập Trường Trung cấp Phật học Thừa Thiên Huế. [20]
Chùa Báo Quốc, thành phố Huế. Ảnh: Tấn Nhật/ visithue.vn.
Theo Human Rights Watch, chính quyền
cáo buộc nhóm tăng ni đã xông vào chùa Báo Quốc và làm bị thương các học tăng. [21] Một nguồn tin khác cho rằng hai nhóm tăng ni đã ẩu đả với nhau, có hai vị tăng trong nhóm mang thỉnh nguyện thư đã ném đá vào nhóm kia. Tuy nhiên, hai người ném đá được cho là bị một nhân viên an ninh cải trang thành nhà sư xúi giục.
Một công an địa phương nói với AFP rằng cuộc ẩu đả là do tranh chấp giữa các nhà sư trong tỉnh. Đoạn băng ghi lại cảnh ẩu đả giữa các tăng ni đã được chính quyền
phát lên truyền hình. [22]
Nguồn tin của Human Rights Watch
cho biết công an tại Huế đã truy tố hình sự Thích Phước Hùng thuộc chùa Phước Duyên và Thích Hạnh Đức thuộc chùa Linh Quang. Đây là hai người được cho là đã ném đá trong cuộc ẩu đả. [23]
Hơn 20 năm tôn giáo đầy thương tích
Chính quyền Việt Nam chỉ bắt đầu cân nhắc các chính sách tự do tôn giáo mới từ cuối thập niên 1980, khi Việt Nam bắt đầu hàn gắn quan hệ ngoại giao với Mỹ. Tuy vậy, các chính sách này chỉ dành cho những chức sắc phục tùng chính quyền.
Giáo sư Đặng Nghiêm Vạn, Giám đốc Viện Nghiên cứu Tôn giáo, người được chính quyền Việt Nam coi trọng vì các nghiên cứu, đề xuất về chính sách tôn giáo,
nói trên báo Los Angeles Times: “Kể từ năm 1989, chúng tôi có chính sách mới để tôn giáo được tự do hơn. Bây giờ đã có nhiều nhà thờ, chùa chiền hơn trước kia”. [24]
Tuy nhiên, số lượng các ngôi chùa lại tỷ lệ nghịch với số lượng các nhà sư. Theo hãng National Geographic, từ năm 1975 đến năm 1994, số lượng các nhà sư ở Việt Nam đã
giảm từ 30.000 người xuống còn khoảng 20.000 người. [25] Trong tổng số khoảng 500.000 tín đồ Tin Lành chỉ có khoảng 200 mục sư phục vụ, so với 500 mục sư trước năm 1975.
Số lượng nhà sư ở Việt Nam giảm 10 nghìn người từ năm 1975 đến năm 1994. Ảnh minh họa: Báo Giác Ngộ.
Năm 1981, một nhà sư ở thành phố Hồ Chí Minh
nói với hãng tin United Press International (UPI): “Không có một người nào được xuất gia từ sau năm 1975”. [26]
Tháng 10/1993, Viện Puebla, một tổ chức tranh đấu cho quyền tự do tôn giáo có trụ sở ở Washington, D.C.,
lên án chính quyền Việt Nam cũng giống như Trung Quốc, cả hai đều không nhận ra sự thiếu nhất quán trong việc tự do hóa nền kinh tế nhưng lại bịt miệng phe đối lập bằng mọi giá. [27]
Viện này cho biết có khoảng 69 nhà sư, phật tử đang bị giam giữ vì các hoạt động tôn giáo. Ban Tôn giáo Chính phủ cho rằng các nhà sư hay linh mục bị giam giữ là vì họ phạm pháp chứ không liên quan đến tôn giáo.
Trong Báo cáo Nhân quyền năm 1995, Bộ Ngoại giao Mỹ
nhận định Việt Nam vẫn duy trì chính sách kiểm soát chặt chẽ các hệ thống tổ chức và hoạt động của các tôn giáo, chính quyền vẫn xem các tổ chức tôn giáo là mối đe dọa quyền lực đối với thể chế độc đảng của họ. [28]
Tháng 3/1994, Sidney Jones, Giám đốc của Human Rights Watch khu vực châu Á
nói trước một ủy ban của Quốc hội Mỹ rằng Việt Nam giám sát các tôn giáo rất chặt chẽ. [29] Các quan chức Hà Nội thường kiểm duyệt các bài giảng, ngăn cấm cầu nguyện tập trung tại nhà, quyết định người nào sẽ trở thành chức sắc, yêu cầu các tăng ni, linh mục tham gia các tổ chức chính trị – xã hội của chính quyền.
Năm 1995, Hòa thượng Quảng Độ
nói với hãng tin Manchester Guardian Service: “Chúng tôi phải có quyền mở các trường Phật giáo để đào tạo tăng ni, để xuất bản tạp chí phổ biến giáo lý Phật giáo”. [30]
Đầu những năm 2000, hai lãnh đạo cao cấp của Giáo hội Phật giáo Việt Nam Thống nhất là Hòa thượng Huyền Quang và Hòa thượng Quảng Độ bị giam lỏng dài hạn tại Quảng Ngãi và thành phố Hồ Chí Minh.
“Tôi không có hộ chiếu, không có giấy tờ, không chứng minh nhân dân. Tôi không là ai cả, hoàn toàn bị tách khỏi xã hội. Tôi không thuộc về Việt Nam. Ít ra trong tù tôi còn có số phạm nhân”, Thích Quảng Độ
nói với San Jose Mercury News. [31]
Nhưng nhà sư không có giấy tờ và không được phép thấy gì khác ngoài những bức tường ấy đã được
đề cử cho Giải Nobel Hòa bình tới chín lần. [32]
Theo Nguyễn Văn Huy, năm 2013, GHPGVNTN chỉ còn
giữ được khoảng 10% các cơ sở tôn giáo của mình so với năm 1975. Tất cả các cơ sở còn lại đều do Giáo hội Phật giáo Việt Nam quản lý. [33]
Tài liệu tham khảo
1. Uyên Nguyên. (2020, May 25).
Mai Tường: Tang Lễ Hòa Thượng Thích Đôn Hậu (Vài mảnh kim cương).
2. Tu viện Quảng Đức. (2010, January 10).
Hòa thượng Thích Đôn Hậu. Tuvienquangduc.Com.Au.
https://www.tuvienquangduc.com.au/Danhnhanvn/htdonhau/02nienbieu.html
3.
Giáo Hội Phật Giáo Việt Nam Thống Nhất | Tiểu sử Đức Đệ Tứ Tăng Thống Thích Huyền Quang. (2008, July 4). Giáo Hội Phật Giáo Việt Nam Thống Nhất.
https://www.ghpgvntn.net/tieu-su-duc-de-tu-tang-thong-thich-huyen-quang/
4. Xem 3
5. Human Rights Watch (1995, March).
Vietnam: The Suppression of the Unified Buddhist Church
6. Xem 5; Branigin, W. (1993, October 23).
Rights groups criticize Hanoi’s crackdown on religions. Times Colonist/Washington Post via Newspapers.Com.
https://www.newspapers.com/image/508324355/
7. Xem 5.
8. Xem 5.
9.
Kỷ niệm 20 Năm cuộc biểu tình ngày 24.5.1993. (2013, May 24).
www.vietnamexodus.info.
https://exodusforvietnam.wordpress.com/2016/05/29/ky-niem-20-nam-cuoc-bieu-tinh-ngay-24-5-1993/
10. Erlich, R. (Times Correspondent) (1993, July 29).
Buddhist monks in Vietnam pressing demands for rights. Tampa Bay Times via Newspapers.Com.
https://www.newspapers.com/image/324005209/
11. Xem 5.
12. Trần Phương. (2020, November 25).
Phật giáo miền Nam sau 30/4/1975: Cuộc đại nạn thật sự của Phật giáo. Luật Khoa Tạp Chí.
https://www.luatkhoa.org/2020/03/mien-nam-sau-30-4-1975-cuoc-dai-nan-that-su-cua-phat-giao/
13. Xem 5.
14. Xem 5. Báo cáo dẫn thông tin của Murray Hiebert trong “No Middle Path Here”, The Far Eastern Economic Review, August 5, 1993.
15.
Vietnam. (1993, October 23). Tampa Bay Times via Newspapers.Com.
https://www.newspapers.com/image/325069708
16. Xem 5.
17. Xem 5. Human Rights Watch (1995) dẫn thông tin của AP, “Dissident Monk Arrested in Tra Vinh Province,” Hong Kong AFP, August 19, 1994.
https://www.hrw.org/reports/1995/Vietnam.htm
18.
Police arrest 100 Buddhist dissidents. (1994, August 16). The Times Herald via Newspapers.Com.
https://www.newspapers.com/image/211661180/
19. Xem 5. Human Rights Watch (1995) dẫn thông tin của AP, “Dissident Monk Arrested in Tra Vinh Province,” Hong Kong AFP, August 19, 1994.
https://www.hrw.org/reports/1995/Vietnam.htm
20.
Báo Quốc. (n.d.). Cổng thông tin điện tử Thừa Thiên – Huế. Retrieved May 26, 2021, from
https://thuathienhue.gov.vn/vi-vn/T...01FF/cid/A064E1C0-0A55-462F-A303-988E0859B383
21. Xem 5. Human Rights Watch (1995).
https://www.hrw.org/reports/1995/Vietnam.htm
22. Xem 5. Human Rights Watch (1995) dẫn thông tin của AFP, “Probe Launched into 27 Nov Buddhist Protest in Hue,” Hong Kong AFP, December 7, 1994.
23. Xem 5.
24. Los Angeles Times. (1995, October 12).
Order of Worship: Vietnam Keeping Controls on Religious Revival. St. Louis Post-Dispatch via Newspapers.Com.
https://www.newspapers.com/image/139553516/
25. National Geographic News Service. (1994, July 16).
Faith: Authorities make life hard for religious community. The Modesto Bee via Newspapers.Com.
https://www.newspapers.com/image/696769146/
26. United Press International. (1981, November 26).
Vietnam’s monks now silenced by regime they helped bring in. The Miami Herald via Newspapers.Com.
https://www.newspapers.com/image/629582101/
27. Branigin, W. (1993, October 23).
Rights groups criticize Hanoi’s crackdown on religions. Times Colonist/Washington Post via Newspapers.Com.
https://www.newspapers.com/image/508324355/
28. Xem 24.
29. National Geographic News Service. (1994a, June 11).
Religious Worship Difficult in Vietnam. The Lincoln Star via Newspapers.Com.
https://www.newspapers.com/image/311707653/
30. Manchester Guardian Service. (1995, January 13).
Hanoi frowns as gods stage a comeback. The Times-Mail via Newspapers.Com.
https://www.newspapers.com/image/547516335/
31. San Jose Mercury News. (2000, March 12).
Vietnamese Busshist monk is candidate for Nobel Peace Prize. Fort Worth Star-Telegram via Newspapers.Com.
https://www.newspapers.com/image/649538194/
32.
Thich Quang Do is appointed new leader of the Unified Buddhist Church of Vietnam. (2008, August 17). Europa.Eu.
https://www.europarl.europa.eu/meet...5_thichquangdo/DROI_080825_ThichQuangDoen.pdf
33. Nguyễn Văn Huy. (2013, September 9).
Về Phật giáo Việt Nam và hai giáo hội.
https://www.bbc.com/vietnamese/vietnam/2013/09/130909_vn_phatgiao_hai_giaohoi. BBC News Tiếng Việt.
33. Nguyễn Văn Huy. (2013, September 9).
Về Phật giáo Việt Nam và hai giáo hội.
https://www.bbc.com/vietnamese/vietnam/2013/09/130909_vn_phatgiao_hai_giaohoi. BBC News Tiếng Việt.