- Tác giả,Olga Robinson, Christine Jeavans, Olga Malchevska & Matt Murphy
- Vai trò,BBC Verify
- 17 tháng 4 2025
Chúng tôi đã phân tích các tài liệu của chính quyền thành phố do Nga thành lập kể từ tháng 7/2024 và phát hiện ra 5.700 ngôi nhà được xác định là sẽ bị tịch thu.
Để giữ được nhà, người dân Ukraine sẽ phải đối mặt với hành trình đi qua Nga để trở về Mariupol, với các cuộc kiểm tra an ninh khắc nghiệt, một quy trình hành chính phức tạp cùng áp lực không nhỏ khi phải chấp nhận hộ chiếu Nga.
Hầu hết các ngôi nhà trong diện bị tịch thu đều từng là nơi ở của người dân Ukraine đã tháo chạy hoặc chết trong cuộc bao vây kéo dài 86 ngày của Nga tại với thành phố có tầm quan trọng chiến lược này vào năm 2022.
Tổ chức Theo dõi Nhân quyền cho biết các cuộc ném bom của Nga khi đó đã giết chết hơn 8.000 người, và rằng con số trên thực tế có thể lớn hơn nhiều.
Các vụ tịch thu dường như là một phần của một kế hoạch lớn hơn nhằm "Nga hóa" thành phố ven biển bị chiếm đóng này, bao gồm việc xây dựng các cơ sở quân sự mới và đổi tên đường theo các tên mới được Moscow chấp thuận.
Cuộc bao vây của Nga đã khiến 93% các tòa nhà cao tầng của Mariupol - 443 tòa nhà - bị phá hủy hoặc hư hại, một nghiên cứu của Tổ chức Theo dõi Nhân quyền cho biết.
Kể từ đó, Nga tuyên bố đã xây dựng hơn 70 tòa nhà chung cư mới, dù vậy, cư dân địa phương cho biết tình trạng thiếu nhà ở vẫn tiếp diễn.
Nguồn hình ảnh,Maxar Technologies/Getty Images
Chụp lại hình ảnh,Hình ảnh vệ tinh toàn bộ khu chung cư gần Park Leoprs'koho ở Mariupol, Ukraine năm 2021
Trong suốt một thời gian dài đã có nhiều báo cáo về việc Nga chiếm đoạt nhà dân ở các vùng lãnh thổ Ukraine bị Nga chiếm đóng.
Tuy nhiên, một đạo luật mới đã đẩy nhanh quá trình này - và khiến cho các chủ nhà người Ukraine khó có thể đòi lại quyền sở hữu của mình.
Ngoài 2.200 ngôi nhà sắp bị các quan chức thành phố tịch thu, 3.550 ngôi nhà khác đã được xác định cũng thuộc diện này, các tài liệu của thành phố được BBC Verify phân tích cho thấy.
Các quan chức Mariupol đã không trả lời yêu cầu bình luận của BBC.
Halyna nằm trong số ước tính 350.000 người Ukraine đã rời Mariupol để thoát khỏi sự chiếm đóng của Nga. Chúng tôi không tiết lộ họ của cô để đảm bảo an toàn cho gia đình cô hiện vẫn ở lại thành phố.
Cô cho biết khu chung cư của mình ở thành phố ven biển này - nơi có dân số trước chiến tranh là 425.000 người - đã bị hư hại nặng nề do hỏa lực xe tăng của Nga trong cuộc bao vây.
Cô đã được thông báo rằng "cửa sổ và cửa ra vào" của căn hộ đã được sửa chữa và có người đang sống ở đó dù chưa được cô cho phép.
Cô lo sợ căn hộ của mình sẽ bị tịch thu.
"Đấy là hành vi trộm cắp tài sản được hợp pháp hóa," cô nói.
Các quan chức Nga sử dụng thuật ngữ "vô chủ" để mô tả các căn nhà mà họ cho là không được sử dụng hoặc không có chủ sở hữu hợp pháp - về cơ bản là tài sản không được đăng ký tại Nga.
Nhưng những căn hộ đó đều có chủ sở hữu hợp pháp - là những cư dân Ukraine chạy khỏi sự chiếm đóng của Nga, hoặc thừa kế của những người đã chết trong các cuộc tấn công của Nga.
Các tài liệu chính thức được đăng trên trang web của chính quyền thân Nga cho thấy quy trình phức tạp này – được nêu chi tiết dưới đây – dẫn đến việc các căn hộ bị tịch thu sau khi bị các thanh tra địa phương hoặc người dân báo cáo.
'Đăng ký những ngôi nhà vô chủ'
Nguồn hình ảnh,Getty Images
Chụp lại hình ảnh,Lữ đoàn Bộ binh Cơ giới Độc lập số 56 ở Mariupol ngụy trang một chiếc xe tăng T-64 tại một vị trí ẩn gần tiền tuyến ở vùng Donetsk, ngay trước dịp kỷ niệm ba năm cuộc chiến của Nga ở Ukraine, trong lúc các cuộc đàm phán ngừng bắn đang diễn ra
Chúng tôi không thể tìm thấy hồ sơ số lượng căn hộ mà tòa đã có phán quyết cuối cùng về việc tịch thu.
Nhưng tại một hội nghị gần đây, Oleg Morgun - thị trưởng Mariupol do Nga bổ nhiệm - cho biết một quyết định cuối cùng của tòa án đã được đưa ra để tịch biên khoảng 600 căn hộ.
Trên thực tế, nếu nhà của bạn bị đưa vào một trong số những danh sách đó, bạn gần như "không thể" lấy lại được, Petro Andrushenko, cựu cố vấn của thị trưởng Mariupol người Ukraine, cho biết.
Đầu tháng này, ông Morgun nhấn mạnh rằng nhà sẽ không nằm trong danh sách các tài sản bị tịch thu nữa nếu chủ nhà khiếu nại thành công.
Sau khi những ngôi nhà bị tịch thu, một đạo luật được thông qua vào cuối năm ngoái cho phép chính quyền chuyển quyền sở hữu cho các cá nhân.
Chỉ những cư dân của cái gọi là Cộng hòa Nhân dân Donetsk tự xưng, những người đã mất nhà và có hộ chiếu Nga, mới đủ điều kiện để nhận nhà theo chương trình này.
Chính quyền dường như đang tìm cách gây khó khăn hơn cho người dân Ukraine trong việc khẳng định quyền của họ.
Tất cả nhà cửa ở những nơi như Mariupol phải được đăng ký tại Nga - nhưng một sắc lệnh do Tổng thống Vladimir Putin ký vào tháng Ba đã cấm công dân của các quốc gia "không thân thiện" - trong đó có cả Ukraine - đăng ký nhà đất tại các vùng lãnh thổ bị chiếm đóng cho đến năm 2028 nếu không có sự cho phép đặc biệt.
Trên thực tế, sắc lệnh này khiến người dân Ukraine phải đưa ra một lựa chọn bất khả thi: an toàn và danh tính của họ, hoặc nhà cửa của họ.
Pavlo cho biết anh phải ở lại Mariupol trong suốt thời gian bị bao vây sau khi bị lính Nga bắn.
Anh đã cố gắng ngăn không để cho ngôi nhà của mình bị tịch thu bằng cách xin hộ chiếu Nga và nói rằng "95% các cuộc nói chuyện trong thành phố đều liên quan đến tài sản". BBC đã đồng ý giấu tên thật của anh để bảo vệ danh tính của anh.
Trong các cuộc trò chuyện trên Telegram được BBC Verify xem xét - một số cuộc có sự tham gia của hàng ngàn người - nhiều dân địa phương tỏ ra bối rối về quy trình này và đôi khi không hiểu tại sao nhà của họ lại bị tuyên bố là "vô chủ".
"Các quy định không rõ ràng và không được công bố ở bất kỳ đâu," Halyna cho biết. "Bạn có thể bị truy tố chỉ vì bất cứ điều gì liên quan đến Ukraine trong điện thoại của mình hoặc trong hồ sơ mà họ có về bạn."
Nguồn hình ảnh,Getty Images
Chụp lại hình ảnh,Một thành viên người Ukraine của đội drone Azov Brigade - mật danh Sava, 21 tuổi - hoàn thành kỳ thi trực tuyến của trường đại học tại chiến trường, sau khi phóng drone giám sát về phía các vị trí của Nga, theo hướng Toretsk, phía đông vùng Donetsk, vào ngày 4/2/2025
Diana Berg cũng đã rời thành phố để tránh sự chiếm đóng của Nga, bỏ lại ngôi nhà của gia đình.
Hiện tại, cô đang ở một nơi khác tại Ukraine.
Để ngăn chặn việc nhà mình rơi vào tay chính quyền thành phố, người thân của Diana sẽ phải quay trở lại Mariupol.
Cách duy nhất để làm điều đó là bay đến sân bay Sheremetyevo của Moscow, nơi họ sẽ phải đối mặt với các cuộc kiểm tra an ninh khắc nghiệt của Cơ quan An ninh Liên bang (FSB) - được gọi là "thanh lọc".
Diana cho biết "hết cách" để gia đình cô có thể đến được Mariupol.
"Quy trình 'thanh lọc'... có thể kéo dài tới một tuần. Bạn không bị tống giam, nhưng bị giữ trong trung tâm này trong khi họ kiểm tra bạn".
Các kế hoạch về nhà ở dường như là một phần của chiến dịch lớn hơn nhằm "Nga hóa" thành phố phía nam Ukraine. Hình ảnh vệ tinh và tin tức báo chí cho thấy một học viện hải quân mới và một đài tưởng niệm chiến tranh lớn đang được xây dựng.
Một huy hiệu mới của thành phố cũng đã được thông qua, trong đó loại bỏ ngôn ngữ tiếng Ukraine và thêm các biểu tượng của Nga.
Trong khi nhiều thay đổi được áp đặt mà ít gặp phải sự phản đối, thì chương trình phân phối nhà ở đã gây ra những chỉ trích hiếm hoi từ những cư dân còn lại ở Mariupol, những người cảm thấy không yên tâm với tình trạng pháp lý của các căn hộ mà họ được cấp.
Các cuộc biểu tình nổ ra sau khi Tổng thống Putin đích thân xác nhận kế hoạch này vào tháng 12.
Một chuyên gia pháp lý cho biết kế hoạch đó rõ ràng là một sự vi phạm đối với các luật về chiến tranh được quy định trong Công ước Geneva thứ tư và Công ước Hague, cấm việc tịch thu tài sản dân sự ngoại trừ trong những trường hợp rất hạn chế.
Giáo sư Nehal Bhuta, chủ tịch khoa luật quốc tế tại Đại học Edinburgh, cho biết các vụ tịch thu là bất hợp pháp vì xuất phát từ "một cuộc sáp nhập bất hợp pháp" được quốc hội tại Moscow chấp thuận vào năm 2022.
Đối với người dân Ukraine, ông Andrushenko cho biết đó là một quá trình gây đau khổ và khó hiểu.
"Giống như có ai đó làm tổn thương bạn hết lần này đến lần khác. Bạn không thể nào hiểu được làm sao căn hộ, tài sản của bạn lại [có thể] 'vô chủ', ông nói.
"Giống như bị đập vào đầu bằng búa vậy".
BBC đã tải các tài liệu chứa danh sách địa chỉ từ trang web chính thức của chính quyền do Nga bổ nhiệm.
Những danh sách này có sẵn, công khai tại Mariupol.
Các địa chỉ đã được chuẩn hóa, và thông tin vĩ độ và kinh độ của từng địa điểm đã được thêm vào, cho phép vẽ bản đồ.
