Johnny Lê Nữu Vượng
Già làng
Nhờ doanh thu từ xuất khẩu dầu mỏ, nước này dần thực hiện công cuộc hiện đại hóa. Các trường học, bệnh viện, nhà máy điện, nhà máy lọc nước biển và hệ thống điện thoại đầu tiên đã được mở cửa vào thập niên 50.
Qatar giành độc lập năm 1971. Cùng trong năm này, mỏ khí tự nhiên lớn nhất thế giới - South Pars/North Dome được phát hiện, thuộc hai nước Iran và Qatar. Tuy nhiên, mỏ North Dome (North Field) lúc này chưa được Qatar phát triển do còn tập trung sản xuất dầu.
Sau 50 năm phát triển, Qatar từ làng chài nghèo như Singapore đã trở thành một trong những nước có GDP bình quân cao nhất thế giới, với 61.200 USD năm 2021. Nước này hiện là điểm trung chuyển quốc tế với Sân bay quốc tế Doha, có hãng hàng không quốc gia Qatar Airways và kênh truyền hình Al Jazeera với tầm ảnh hưởng rộng.
Với GDP bình quân đầu người năm 2024 ước tính khoảng 81.968 USD (theo Quỹ Tiền tệ Quốc tế), Qatar có túi tiền dư dả để theo đuổi tham vọng lớn: tổ chức World Cup 2022, đóng vai trò trung gian hòa giải khu vực, nhưng cũng vướng vào cáo buộc tài trợ khủng bố. Những động thái này khiến các quốc gia Arab láng giềng, đặc biệt là Ả Rập Saudi, UAE, Bahrain và Ai Cập, ngày càng khó chịu, dẫn đến căng thẳng địa chính trị kéo dài.
World Cup 2022: Tham vọng và tranh cãi
Năm 2010, Qatar giành quyền đăng cai World Cup 2022, đánh bại các ứng viên như Mỹ, Nhật Bản và Úc. Đây là lần đầu tiên một quốc gia Trung Đông tổ chức giải đấu này. Để chuẩn bị, Qatar chi khoảng 220 tỷ USD, gấp 10 lần chi phí trung bình của các kỳ World Cup trước đó (khoảng 20-30 tỷ USD). Các dự án bao gồm 8 sân vận động mới, hệ thống tàu điện ngầm và cơ sở hạ tầng hiện đại. Sân Lusail, nơi diễn ra trận chung kết, có sức chứa 80.000 người và tiêu tốn 45 tỷ QAR (khoảng 12,4 tỷ USD).
Tuy nhiên, World Cup 2022 bị bủa vây bởi tranh cãi. Theo Amnesty International, khoảng 6.500 lao động nhập cư, chủ yếu từ Nam Á, đã thiệt mạng trong quá trình xây dựng do điều kiện làm việc khắc nghiệt, dù con số chính thức từ Qatar chỉ là 40 người. Ngoài ra, Qatar bị chỉ trích về luật lao động hà khắc (hệ thống kafala) và hạn chế quyền tự do, đặc biệt với cộng đồng LGBTQ+. Dư luận phương Tây cáo buộc Qatar dùng tiền để "mua" phiếu bầu từ FIFA, dù không có bằng chứng cụ thể.
World Cup mang lại cho Qatar ánh hào quang, với 1,5 tỷ người xem trận chung kết Argentina - Pháp (theo FIFA). Qatar tự nhận đây là "World Cup Arab", thúc đẩy đoàn kết khu vực. Tuy nhiên, các láng giềng như Ả Rập Saudi và UAE không hoàn toàn ủng hộ, coi đây là nỗ lực của Qatar để vượt mặt họ trên trường quốc tế.
Qatar hiện là một trong những quốc gia có nhiều bất động sản tại London nhất, thông qua QIA. Qatar còn sở hữu The Shard – tòa nhà cao nhất Anh, cũng như phần lớn quận tài chính Canary Wharf tại London (Anh).
Qatar Financial Centre (QFC) được xây dựng năm 2005 để phát triển ngành công nghiệp tài chính của nước này. Họ tin rằng QFC có thể trở thành trung tâm dịch vụ tài chính tại Vùng Vịnh nhờ sự ổn định và nền tảng vốn dồi dào.
Vai trò ngoại giao: Hòa giải hay tham vọng bá chủ?
Qatar tận dụng vị thế trung gian để can thiệp vào các cuộc xung đột khu vực. Năm 2021, Qatar đóng vai trò quan trọng trong việc đàm phán giữa Mỹ và Taliban, dẫn đến thỏa thuận rút quân khỏi Afghanistan. Gần đây, Qatar cùng Ai Cập làm trung gian hòa giải giữa Israel và Hamas, dù các cuộc đàm phán thường xuyên bế tắc. Al Jazeera, mạng lưới truyền thông do Qatar tài trợ với ngân sách hàng năm khoảng 1 tỷ USD, trở thành công cụ tuyên truyền mạnh mẽ, khuếch đại tiếng nói của Qatar.
Tuy nhiên, tham vọng ngoại giao của Qatar gây khó chịu cho các nước Arab khác. Năm 2017, Ả Rập Saudi, UAE, Bahrain và Ai Cập cắt đứt quan hệ ngoại giao với Qatar, áp đặt phong tỏa kinh tế và cáo buộc Qatar "can thiệp nội bộ" và "ủng hộ chủ nghĩa cực đoan". Khủng hoảng kéo dài đến năm 2021, khi Qatar ký thỏa thuận Al-Ula để bình thường hóa quan hệ, nhưng mâu thuẫn vẫn âm ỉ. Theo Reuters, Qatar bị coi là "thiếu hợp tác" khi từ chối hoàn toàn ủng hộ các sáng kiến của Ả Rập Saudi, như việc tái lập quan hệ với Syria năm 2023.
Cáo buộc tài trợ khủng bố: Sự thật hay công cụ chính trị?
Qatar bị cáo buộc tài trợ cho các tổ chức khủng bố như Anh em Hồi giáo, Hamas và các nhóm cực đoan ở Syria. Năm 2017, liên minh do Ả Rập Saudi dẫn đầu đưa ra 13 yêu cầu để dỡ bỏ phong tỏa, bao gồm đóng cửa Al Jazeera và chấm dứt hỗ trợ Anh em Hồi giáo. Mỹ cũng từng liệt Qatar vào danh sách "theo dõi" vì các hoạt động tài trợ đáng ngờ, dù không có bằng chứng công khai rõ ràng. Theo báo cáo của Bộ Ngoại giao Mỹ năm 2020, Qatar đã cải thiện giám sát tài chính, nhưng vẫn bị nghi ngờ dung túng các cá nhân quyên góp cho các nhóm cực đoan.
Qatar bác bỏ cáo buộc, khẳng định họ chỉ hỗ trợ "các phong trào dân chủ" và viện trợ nhân đạo. Chẳng hạn, Qatar chi khoảng 1,5 tỷ USD từ 2012-2018 để tái thiết Gaza, nhưng khoản tiền này bị Israel và các đồng minh cáo buộc chảy vào tay Hamas. Những cáo buộc này làm sâu sắc thêm căng thẳng với các nước láng giềng, đặc biệt là UAE và Ả Rập Saudi, vốn xem Anh em Hồi giáo là mối đe dọa an ninh quốc gia.
Phản ứng từ các nước Arab: Ngứa mắt và đòi "tính sổ"
Các quốc gia Vùng Vịnh, đặc biệt là Ả Rập Saudi và UAE, không giấu sự khó chịu với Qatar. Ả Rập Saudi, với dân số 36 triệu và GDP 1.070 tỷ USD (2024), tự coi mình là lãnh đạo tự nhiên của thế giới Arab. Việc Qatar tổ chức World Cup và đóng vai trò ngoại giao nổi bật bị xem là thách thức trực tiếp. Theo Al Jazeera, Ả Rập Saudi và Qatar gần đây hợp tác giải quyết nợ 15 triệu USD của Syria cho Ngân hàng Thế giới, nhưng động thái này mang tính thực dụng hơn là đoàn kết thực sự.
UAE, với các thành phố như Dubai và Abu Dhabi, cũng cạnh tranh với Doha để thu hút đầu tư và du lịch. Năm 2024, UAE vượt Qatar về chỉ số phát triển con người (HDI), đạt 0,937 so với 0,855 của Qatar. Bahrain và Ai Cập, dù yếu thế hơn, vẫn giữ thái độ dè chừng vì lịch sử mâu thuẫn với Al Jazeera, vốn từng bị cáo buộc kích động biểu tình trong Mùa xuân Arab 2011.
Căng thẳng này chưa đến mức "tính sổ" bằng xung đột quân sự, nhưng các nước láng giềng liên tục gây áp lực ngoại giao và kinh tế. Chẳng hạn, Ả Rập Saudi đang thúc đẩy World Cup 2034 với kế hoạch đầu tư 11 sân vận động mới và chi phí ước tính 500 tỷ USD, nhằm vượt qua cái bóng của Qatar 2022. Họ cũng từ chối chia sẻ trận đấu với Qatar, dù từng có đề xuất hợp tác khu vực.
Qatar, với nguồn lực tài chính dồi dào và tham vọng lớn, đã tạo dấu ấn qua World Cup 2022 và vai trò ngoại giao. Tuy nhiên, những cáo buộc tài trợ khủng bố và cạnh tranh với các nước Arab láng giềng khiến Doha bị cô lập trong khu vực. Dù chưa có dấu hiệu xung đột trực tiếp, mâu thuẫn với Ả Rập Saudi, UAE và các đồng minh vẫn là thách thức lớn. Qatar cần khéo léo hơn để cân bằng giữa tham vọng bá chủ và hòa hợp với khu vực.
.png "Sex :vozvn (19):"){kind=icon}
