TÂM TƯ NGƯỜI LÀM ĐIỆN
Những người làm điện vẫn nặng trĩu trong lòng về những gay gắt của dư luận.
1- EVN ĐỘC QUYỀN VỀ ĐIỆN
- KHÂU PHÁT ĐIỆN:
Sau ngày giải phóng đã 48 năm đến nay Nhà nước luôn khuyến khích tất cả các thành phần kinh tế và nước ngoài tham gia đầu tư. Các Nhà đầu tư ( NDT) nước ngoài đã vào rất sớm tìm hiểu khảo sát , tính toán thời gian thu hồi vốn, lợi nhuận, rủi ro … cuối cùng cũng chỉ có 8 nhà máy BOT có tổng công suất chiếm khoảng 9,7 % công suất hệ thống.
Nhà máy BOT vận hành sớm nhất là Phú Mỹ 2-2 năm 1-3-2004.
Quá trình đàm phán với NĐT BOT phải rất trường kỳ ,thường trên 10 năm mới xong hợp đồng BOT vì họ đưa ra các điều kiện bất khả kháng
trong đó có thiên tai, địch họa,
quyền chuyển đổi ngoại tệ, rủi ro về chính trị và lợi nhuận trên 15 % phía VN khó đáp ứng.
Các nhà đầu tư trong nước , đầu tư mạnh mẻ nhất như TKV, PVN, và rất nhiều nhà đầu khác , tính đến nay có 426 nhà máy điện, EVN có
20 NM,các GENCO 1;2&3 có 37 NM, và 369 NM khác của các Tập Đoàn, TCT và tư nhân. Loại hình nhà máy cũng rất phong phú , bao gồm Nhiệt điện, thủy điện , điện mặt trời, điện gió, đều có mặt của tất cả các thành phần kinh tế trong nước và người nước ngoài.
Hiện nay EVN chiếm 38,5% tổng công suất ,các đơn vị ngoài chiếm 61,5%.
Các TCT phát điện GENCO 1;2&3 thuộc EVN, nay cũng đã CPH 2 TCT 2&3, Genco1 đang quá trình lập hồ sơ CPH, nhưng sau khi được cấp trên duyệt giá,chào bán trên sàn thì cổ đông bên ngoài mua rất ít,GENCO3 bán ra
được0,87%,GENCO2 bán ra được0,13%,có nhiều lý do như vốn quá lớn , NĐT VN thì vốn không nhiều, trở ngại chính vẫn là giá đầu ra thấp ,nguy cơ lỗ.
Vài năm qua Chính Phủ có cho đầu tư năng lượng tái tạo ( NLTT) vời giá 9,35 cent / kwh, thu hút được nhiều NĐT tăng thêm 20.000 MW, phải nói đây là đợt đầu tư nhanh, số lượng lớn công suất, huy động được nguồn lực trong xã hội nhiều, cũng chính nhờ đó mà đáp ứng được yêu cầu của người dùng điện phía Nam.
Nhìn chung khâu phát điện gần 50 năm nay thực hiện theo đúng chủ trương của Nhà Nước,luôn luôn
muốn có nhiều NĐT tham gia xây dựng để đủ điện cho dân dùng.
Với phân tích trên cho thấy
KHÂU PHÁT ĐIỆN HOÀN TOÀN XÃ HỘI HOÁ.
-KHÂU PHÂN PHỐI ĐIỆN:
EVN đã thực hiện thí điểm CPH Công ty điện lực Khánh Hoà từ năm 2005.
Tiếp đó EVN đề xuất CPH tất cả các công ty điện lực tỉnh nhưng cấp trên cho rằng vùng nông thôn chịu nhiều gian khổ trong chiến tranh, không có điện là thiệt thòi cho dân, cần phải điện khí hóa, lúc đó vùng nông thôn cả nước mới có điện 50-70%,EVN hiểu rõ đấy là sự tri ân của Nhà Nước đối với đồng bào đã cống hiến trong các cuộc kháng chiến, nên EVN đã không tính toán thiệt hơn, vốn đầu tư hầu như không thu hồi được, vì suất đầu tư trên hộ dân rất cao,giá điện rẻ, lỗ nặng, (nếu khi CPH các cổ đông sẽ không đồng ý bỏ vốn đầu tư điện nông thôn.)
Nay EVN đã đưa điện về 100%số xã và 99,58%số hộ nông thôn.
cơ bản điện khí xong nông thôn ,
rất thuận lợi cho việc CPH .
EVN RẤT MUỐN CPH NHANH ĐỂ CÓ VỐN ĐẦU TƯ.
-KHÂU TRUYỀN TẢI ĐIỆN:
Truyền tải , nói nôm na giống như động mạch chủ trong cơ thể người,để đảm bảo an ninh năng lượng thì nhiều quốc gia do Nhà nước nắm giữ, nhưng gần đây cũng có 1 số quốc gia đã CPH lưới truyền tải.
Những năm vừa qua Nhà Nước VN cũng đã cho phép Tập Đoàn Trung Nam &3 đơn vị khác xây dựng lưới truyền tải siêu cao áp đường dây và trạm 500kv, từ trước đến nay các khách hàng cũng tự xây dựng rất nhiều đường dây và trạm 110 kv và 220 kv , đấu nối vào lưới điện quốc gia. Tóm lại
KHÂU TRUYỀN TẢI CŨNG ĐANG XÃ HỘI HOÁ MẠNH
Tóm lại người làm điện không muốn và không độc quyền cả 3 khâu phát điện- truyền tải điện và phân phối điện, hiện nay cấp trên giao EVN quản lý từng cấp độ ,phấn đấu làm tốt,đảm bảo lợi ích Nhà Nước và nhân dân.
Rất mong dư luận hiểu là EVN không phải là doanh nghiệp ĐỘC QUYỀN.
Với tình hình đầu tư chậm và giá điện như hiện nay, nguy cơ thiếu điện có thể tiếp diễn, thì theo kinh nghiệm của 1 số quốc gia thì việc thành lập thị trường điện (TTĐ) là cấp thiết , nó sẽ giúp giải quyết được vấn đề thiếu điện. Bài học thành công TTĐ tại Philippine và Úc cho thấy rất rõ.
Nên chăng khẩn trương thiết lập TTĐ tại 1 Tổng công Điện lực hoặc chọn 1 miền ra để thực hiện thí điểm cùng lúc cả 2 bước mua buôn điện cạnh tranh và bán lẻ điện cạnh tranh ( hiện nay cũng đã có 1 vài công ty tư nhân về phân phối điện bán lẻ điện cũng rất cạnh tranh với công ty điện lực Nhà Nước)
Sau 1 năm tổng kết , đánh giá và hoàn chỉnh hệ thống quản lý, sau đó triển khai toàn quốc.
Tất cả các mặt hàng đều theo thị trường, duy nhất chỉ có sản phẩm
điện không theo thị trường thì không thể tồn tại ổn định và phát triển được, một thực tế đang hiện hửu.
Nhà nước đang còn nhiều việc lớn phải lo cho dân, việc thực hiện TTĐ là làm theo luật Điện Lực 2004 và theo QĐ 63 /CP năm 2013 của Thủ Tướng CP, bây giờ chỉ còn là bước triển khai thực hiện .
Trên đời này không có cái gì hoàn chỉnh cả, cuộc sống luôn vận động, vừa làm vừa hoàn chỉnh, chắc chắn sẽ mở ra hướng mới, đừng để tình hình như hiện nay.
Trước đây Ngân Hàng Thế Giới cũng có đôi lần gợi ý tài trợ nghiên cứu TTĐ, họ có nhiều chuyên gia giỏi về TTĐ.
2-- EVN MUA ĐIỆN CỦA
CÁC NƯỚC LÁNG GIỀNG, GIÁ ĐĂT:
Hiện nay EVN có mua bán điện với 3 nước láng giềng: Lào , Campuchia và Trung Quốc, đây là những chia sẻ quí báu , hỗ trợ nhau.
Với Lào ,EVN mua điện cao áp , giá mua NM XEKAMAN 3 : 5,62 cent/1kwh, XEKAMAN 1 giá 1,493 đ/1kwh,EVN bán điện ,cấp điện
áp 35-22kv cho vùng biên giới 9,48 cent/1kwh.
Với Campuchia ,EVN bán điện cao áp 220 kv đến Phnom Penh giá theo giờ và theo mùa , mùa khô giờ cao điểm : 12,87 cent/1 kWh, giờ bình thường: 11,44cent/1kwh, giờ thấp điểm: 9,72 cent/1 kWh. Mùa mưa thì giá thấp hơn một ít.
Với Trung Quốc : trong khoảng thời gian 2005-2006, theo tính toán thì 6 tỉnh phía Bắc phải cắt điện vì thiếu điện nghiêm trọng, đây là những tỉnh biên giới có liên quan đến an ninh và đời sống người dân vùng cao, EVN tính sơ bộ 2 phương án cấp điện:
a-Lắp 6 nhà máy diesel tại 6 tỉnh.
Vốn đầu tư khoảng 1000-1500tỷ đồng , chạy dầu DO , giá thành 2500-3000đ/1 kWh, thời gian thiết kế , đặt hàng thiết bị, xây dựng 2 -3 năm.
b- Xây dựng nhà máy chạy than, thời gian xây dựng 5 -6 năm, vốn đầu tư khoảng 7000-9000tỷ đồng công suất 1000 MW(tùy công nghệ)để kết hợp cấp điện cho 1 số địa phương khác.
Cả 2 phương án đều không khả thi,vì số vốnđầu tư lớn và không kịp tiến độ.Trước tình hình đó ,EVN đi ngay qua đàm phán với Bạn, may là bạn rất nhiệt tình và sẵn sàng xây dựng đường dây 220 kv cấp điện cho VN.
Hai bên làm việc liên tục trong 3 ngày để ký các thỏa thuận về xây dựng, đấu nối lưới, phương thức vận hành , các điều khoản hợp đồng mua bán điện. Hai bên cam kết thi công nhanh nhất, ngay sau đó 2 bên rải quân khảo sát, phóng tuyến, thiết kế xong móng nào là duyệt ngay để thi công, địa hình xây dựng cả 2 bên đều hiểm trở,Hai bên trao đổi đôn đốc đưa ra các biện pháp thi công sáng tạo và táo bạo nhất, cùng nhau cùng xây dựng đường dây điện mỗi bên, cuối cùng cả 2 bên đều đạt tiến độ .
Phía Việt Nam có 2 xuất tuyến
+ Hà Giang đi Mutalang.
+ Cao Bằng đi Guman
Tổng giá trị xây dựng 2 đường dây 220kv phía Việt Nam khoảng 215 tỷ đồng. Hợp đồng mua bán điện có hiệu lực thi hành ngay, với giá có thể nói là hữu nghị 4,5 cent/ 1kwh ( hàng năm có tính trượt giá theo thông lệ quốc tế). Điều đáng mừng là 6 tỉnh phía Bắc không bị cắt điện.
Đến nay vẫn duy trì ,EVN đàm phán mua sản lượng điện 220 kv theo mùa, mùa khô giá 6,32 cent/1 kWh, mùa mưa giá 5.17 cent/1kwh, thấp hơn giá so với giá phát nhiệt điện FO, DO, kể cả với giá 1 số nhiệt điện than và giá mua điện mặt trời 9,35 cent /1kwh, ý kiến như vừa rồi
dể làm cho Bạn không vui,cũng
có thể không có lợi về việc bán
điện cho các tỉnh phía Bắc.
Về lâu dài,EVN vẫn đang tìm giải pháp thay thế điện mua.
3-CÓ TIỀN GỬI LẤY LÃI MÀ KÊU LỖ:
Theo thông tin của 1 đài
địa phương cho rằng 5TCT ĐIỆN LỰC năm 2021có tiền gửi ngân hàng mà kêu lỗ đòi tăng giá điện.
Năm 2021 EVN có lãi, không kêu lỗ.
Năm 2022 EVN báo cáo lỗ trên 26.000 tỷ đồng do chi phí đầu vào tăng cao ( hợp đồng mua điện thì chi phí nhiên liệu theo nguyên tắc chuyển ngang)
Hầu hết mọi người đều hiểu rằng hoạt động của bất cứ doanh nghiệp nào cũng luôn có dòng tiền luân chuyển trong tài khoản để thanh toán các khoản nợ ngắn hạn, dài hạn đến kỳ phải trả( bao gồm nợ vay ngân hàng để đầu tư phải trả gốc và lãi, nợ mua nguyên, nhiên , vật liệu, trả lương, nộp thuế, nộp phạt, cấp vốn thanh toán đầu tư …, đặc biệt khoản lớn nhất là trả tiền mua điện hàng tháng) theo định mức tính toán thì 5TCT ĐL phải có dòng tiền trên 40.000 tỷ đồng.
Năm 2021 doanh thu của 5 TCT DL khoảng trên 400.000 tỷ đồng, bình quân mỗi tháng thu trên 33.000 tỷ , thu rãi ra theo chu kỳ ghi chữ số hàng tháng, của trên 20 triệu khách hàng dùng điện,tiền về đương nhiên phải gửi vào tài khoản ngân hàng rồi trả cho các khoản nói trên.
Chưa nói đến tiền cổtức từ CPH các nhà máy điện,trích lập quĩ dầu tư phát triển 30%, quĩ khen thưởng phúc lợi 3 tháng lương…
Khi gửi tiền thì doanh nghiệp phải tính toán thời điểm chi ra, và khôn nhất là gửi lấy lãi có kỳ hạn hoặc không có kỳ hạn từ những khoản chờ thanh toán,để cuối năm cộng gộp vào lợi nhuận của doanh nghiệp.
Năm 2022, lỗ nhưng vẫn bán điện, vẫn có dòng tiền trên 400.000 tỷ đồng ra vào tài khoản, vẫn có lãi tiền gửi,2023 lỗ nặng hơn nhưng vẫn bán điện, vẫn thu tiền trên
400.000 tỷ ra vào tài khoản , vẫn có lãi tiền gửi, nếu tiếp tục lỗ , đến thời điểm nào đó mất khả năng thanh toán, không còn dòng tiền thì lúc đó mới hết lãi tiền gửi. Lúc đó đồng nghĩa với việc EVN hết khả năng bán điện ( tình huống này
chắc là khó xây ra)
Nó cũng giống như máu lưu thông trong người, hết máu thì tim cũng ngừng đập.
Theo nguyên tắc kế toán ,phải hạch toán rành mạch lãi ( lỗ) kinh doanh điện riêng, lãi tiền gửi riêng, lãi kinh doanh khác riêng ,cuối cùng sẽ cộng trừ ra lãi (lỗ) của doanh nghiệp.
Lãi lỗ , số dư tiền gửi, nợ quá hạn , nợ xấu, thuế phải nộp là những nội dung quan trọng mà các đoàn thanh kiểm tra cấp trên khó có thể bỏ sót.
Là Tập Đoàn kinh tế lớn của Nhà Nước không thể lãi mà báo
lỗ 26.000 tỷ đồng.
Thật xót xa khi nghe câu chuyện của một thợ điện “ trưa em chạy về ăn vội miếng cơm, vừa ngồi thì đứa con trai khóc nói, mấy đứa bạn bảo cơ qua bố mày lãi mà kêu lỗ, lại còn cắt điện nhà tớ,không thèm chơi với con, nói xong nó khóc bắt đền em, hai bố con ôm nhau khóc, bọn em làm công ăn lương , đâu có tội tình gì đâu mà làm khổ gia đình em, còn họ hàng, bà con lối xóm, bạn bè nhìn bằng nửa con mắt như thế này” ,thật tội nghiệp cho anh và cháu nhỏ.
Đang lúc Thiên tai, ảnh hưởng
địch hoạ, thiếu điện, trời rất nắng nóng,lòng dân khó chịu, thêm những ý kiến gay gắt khi chưa đủ thông tin đã làm lòng dân bức xúc thêm và làm đau lòng trên 100.000 cbcnv áo vàng đang ngày đêm vật lộn , chắc chiu từng kWh điện cho dân .
Hơn bao giờ hết ,rất mong tất cả bàn tay khối óc tập trung giúp EVN và ngành Điện VN các kế sách, giải pháp cứu điện năm nay và thời gian đến.
Hà Nội , ngày 9/6/2023
) Mà có khi đơn giản chỉ là nhắc các chóp đớp vừa thôi, hết điện rồi, hết tiền rồi.
