Live Tản mạn chuyện tiền tệ - thứ góp phần vận hành nền kinh tế

Tiền tệ là gì?
Nói một cách dễ hiểu, tiền tệ là vật được con người ta sử dụng làm vật trung gian để định giá trị cho hàng hóa, sản phẩm.

Lịch sử hình thành và phát triển của tiền tệ

Xuyên suốt lịch sử của nhân loại, tiền tệ trải qua nhiều giai đoạn từ khi hình thành và phát triển, bao gồm:

1. Giai đoạn phi tiền tệ (vật đổi vật):
- Trong xã hội thời nguyên thủy, nền văn minh của nhân loại còn sơ khai, chưa có sự xuất hiện của tiền tệ. Ở giai đoạn này, nền kinh tế hoạt động dựa trên những hoạt động giao dịch, trao đổi hàng hóa, sản phẩm trực tiếp giữa các bên có nhu cầu.
Ví dụ: bà A nuôi gà, ông B trồng lúa, ông C dệt vải,... Một ngày kia, ông C muốn mua gà và bà A muốn mua vải vóc => Giao dịch mua bán giữa ông C và bà A có thể diễn ra. Việc bà A cần phải bỏ ra bao nhiêu con gà để mua một số lượng vải vóc của ông C và ngược lại, tùy thuộc vào sự thỏa thuận giữa bà A và ông C.
- Vấn đề bất cập xảy ra: Nếu như ông C muốn mua gà, ông C cần phải đi tìm và kiếm cho được người bán gà nào đang có nhu cầu mua vải vóc của ông. Ngoài ra, việc giao dịch chỉ diễn ra thành công khi cả hai bên đạt được mục đích của mình sau khi thỏa thuận về số lượng và chất lượng của mặt hàng được trao đổi.


2. Giai đoạn tiền tệ hàng hóa (dùng vật thể để làm tiền):
- Ở giai đoạn này, xã hội tìm những vật có tính chất hiếm, quý để làm vật định giá trị cho hàng hóa, gọi là "tiền".
Ví dụ: Các loại gia vị và hương liệu như muối, hồi, quế, thảo quả,... Vỏ sò, đá quý, lông chim, da thú, hay thậm chí cả răng cá mập.

3. Giai đoạn tiền kim loại:
- Xuất hiện ở Thổ Nhĩ Kỳ thời cổ đại: Đúc tiền bằng vàng, bạc, đồng, có khắc dấu ấn của chính quyền.
- Giá trị đến từ kim loại tự thân có giá trị => dễ trao đổi và lưu trữ.
- Các nền văn minh như Hy Lạp, La Mã, Trung Hoa, Ả Rập,... dùng tiền kim loại trong suốt nhiều thế kỷ.


4. Giai đoạn tiền giấy:
- Trung Quốc trong giai đoạn thời Đường – Tống: Tiền giấy xuất hiện đầu tiên, do chính quyền phát hành, thường được gọi là "ngân phiếu".
- Được bảo chứng bằng vàng hoặc bạc => có thể đổi ra hiện kim.
- Tây phương dùng sau, nổi bật nhất là Ngân phiếu Châu Âu thế kỷ 17 (do các ngân hàng tư nhân phát hành, quy đổi được ra vàng).


5. Giai đoạn bản vị vàng:
- Mỗi một đơn vị tiền tệ được bảo chứng giá trị bằng một lượng vàng nhứt định.
- Số lượng tiền tệ chỉ được phát hành tương ứng với lượng vàng dự trữ hiện hành trong ngân khố của một quốc gia.
- Tăng mức độ tin cậy, kiểm soát vấn đề lạm phát tốt – nhưng phần nào kìm hãm sức tăng trưởng.


6. Giai đoạn tiền tệ pháp định:
- Tiền tệ không còn được bảo chứng giá trị bởi vàng, hiện kim hay tài sản thực.
- Giá trị dựa trên niềm tin vào chính phủ và ngân hàng trung ương.
- Có thể kiểm soát lượng tiền tệ cung ứng cho thị trường linh hoạt hơn, từ đó điều tiết kinh tế tốt hơn.
- Nhưng nếu quản lý tệ => dễ gây lạm phát, khủng hoảng tiền tệ.


7. Giai đoạn tiền tệ kỹ thuật số:
- Giao dịch chủ yếu qua thẻ, Internet Banking, ví điện tử (MoMo, ZaloPay, PayPal...).
- Không cần cầm tiền thật – chỉ số dư tài khoản là đủ.
- Ngân hàng trung ương cũng đang nghiên cứu CBDC (Central Bank Digital Currency).


8. Giai đoạn tiền tệ mã hóa:
- Bitcoin (2009) mở màn, sau đó có Ethereum, USDT, BNB, Solana, v.v...
- Không do nhà nước phát hành → phi tập trung, bảo mật qua blockchain.