Sài Gòn được ví như “Hòn ngọc Viễn Đông” trong thời kỳ Pháp thuộc (1859–1945) nhờ sự kết hợp của các yếu tố kinh tế, văn hóa, và đô thị hóa, khiến thành phố này trở thành trung tâm phát triển bậc nhất khu vực Đông Nam Á. Những lý do chính bao gồm:
1. Trung tâm kinh tế và thương mại sầm uất:
• Sài Gòn – Chợ Lớn là cảng biển lớn, nơi xuất khẩu gạo, cao su, và các nông sản khác của Nam Kỳ. Với hệ thống kênh rạch và cảng hiện đại, thành phố kết nối trực tiếp với các thị trường quốc tế như Pháp, Hồng Kông, và Singapore. Năm 1930, Sài Gòn xử lý hàng triệu tấn hàng hóa mỗi năm, vượt xa nhiều cảng khác ở Đông Nam Á.
• Các công ty thương mại Pháp và Hoa kiều tập trung tại đây, biến Sài Gòn thành trung tâm tài chính với các ngân hàng, sàn giao dịch, và hoạt động thương mại nhộn nhịp.
2. Đô thị hóa và kiến trúc hiện đại:
• Người Pháp quy hoạch Sài Gòn theo mô hình đô thị châu Âu, với những công trình kiến trúc nổi bật như Nhà thờ Đức Bà (1880), Bưu điện Thành phố (1891), Nhà hát Lớn (1900), và Dinh Norodom (nay là Dinh Độc Lập). Các đại lộ rộng rãi, cây xanh, và hệ thống chiếu sáng công cộng tạo nên diện mạo hiện đại, được so sánh với các thành phố lớn như Paris.
• Hệ thống giao thông tiên tiến, bao gồm đường sắt Sài Gòn – Mỹ Tho (1885) và xe điện nội đô, giúp Sài Gòn trở thành một trong những thành phố phát triển nhất khu vực.
3. Văn hóa đa dạng và sôi động:
• Sài Gòn là nơi giao thoa văn hóa Việt, Hoa, Pháp, và Ấn. Sự hiện diện của cộng đồng người Hoa ở Chợ Lớn, người Pháp ở khu trung tâm, và người Việt khắp nơi tạo nên một bức tranh văn hóa đa sắc. Các hoạt động nghệ thuật, báo chí, và giáo dục phát triển mạnh, với sự ra đời của nhiều tờ báo như Gia Định Báo và các trường học kiểu Pháp.
• Đời sống giải trí phong phú với các rạp hát, rạp chiếu phim, nhà hàng, và quán cà phê mang phong cách châu Âu, thu hút tầng lớp thượng lưu và trí thức.
4. Danh tiếng quốc tế:
• Sài Gòn được người Pháp quảng bá như biểu tượng của sự thịnh vượng thuộc địa, vượt qua các thành phố như Bangkok, Manila, hay Batavia (Jakarta) về mức độ hiện đại hóa. Các du khách quốc tế, thương nhân, và nhà báo thường mô tả Sài Gòn như một “Paris thu nhỏ ở Viễn Đông”, làm nổi bật danh tiếng của thành phố.