Johnny Lê Nữu Vượng
Già làng
Vingroup, tập đoàn tư nhân lớn nhất Việt Nam, đã công bố thành lập hai công ty robot là VinRobotics và VinMotion vào cuối năm 2024 và đầu năm 2025, với tổng vốn điều lệ mỗi công ty lên đến 1.000 tỷ đồng (khoảng 39,4 triệu USD). Động thái này được xem là bước tiến mới trong việc mở rộng hệ sinh thái công nghiệp công nghệ cao của Vingroup, bên cạnh các lĩnh vực như ô tô điện (VinFast), trí tuệ nhân tạo (VinAI), và công nghệ y tế (VinBrain). Tuy nhiên, các sản phẩm robot của Vingroup chủ yếu là mua từ Trung Quốc về gắn logo, do Việt Nam và chính Vingroup thiếu nền tảng khoa học cơ bản để phát triển các sản phẩm công nghệ cao như robot.
Thực trạng phát triển robot của Vingroup
Vingroup công bố VinRobotics vào ngày 20/11/2024, tập trung vào nghiên cứu, phát triển và ứng dụng các giải pháp tự động hóa, robot công nghiệp và trí tuệ nhân tạo (AI). Công ty có vốn điều lệ 1.000 tỷ đồng, trong đó Vingroup sở hữu 51%, ông Phạm Nhật Vượng góp 39%, và hai con trai ông mỗi người sở hữu 5%. Tổng giám đốc là ông Ngô Quốc Hùng, người nhấn mạnh rằng các sản phẩm tự động hóa của VinRobotics sẽ mang lại giá trị lâu dài không chỉ cho Vingroup mà còn cho cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam và quốc tế. Đến ngày 13/1/2025, Vingroup tiếp tục thành lập VinMotion, cũng với vốn điều lệ 1.000 tỷ đồng, tập trung vào robot đa chức năng, đặc biệt là robot hình người (humanoid robot).
Theo các thông báo chính thức, VinRobotics hướng đến sản xuất và tích hợp các hệ thống robot thông minh để tối ưu hóa quy trình sản xuất trong các lĩnh vực công nghiệp, dịch vụ và đời sống. Trong khi đó, VinMotion nhắm đến các ứng dụng robot đa năng hơn, có thể hoạt động trong môi trường không cố định như nhà hàng hoặc hộ gia đình. Tuy nhiên, các thông tin chi tiết về công nghệ, quy trình sản xuất, hay mức độ tự chủ trong nghiên cứu và phát triển (R&D) của hai công ty này vẫn còn hạn chế.
Mua OEM từ Trung Quốc
Một số ý kiến trên mạng xã hội và truyền thông cho rằng các sản phẩm robot của Vingroup có thể không phải do tự phát triển mà chủ yếu được mua hoặc nhập khẩu từ Trung Quốc, sau đó gắn thương hiệu Việt Nam. Ví dụ, một bài đăng trên X vào ngày 22/4/2025 đã gọi các sản phẩm robot của Vingroup là "RoboPhet tàu made in VinVượn", ám chỉ việc nhập công nghệ từ Trung Quốc. Tương tự, các ý kiến khác cho rằng các linh kiện chính của xe điện VinFast, như pin từ Gotion High-Tech, động cơ từ Dalian Haosen, hay radar từ Shanghai Baolong, đều có xuất xứ từ Trung Quốc, làm dấy lên nghi ngờ về khả năng tự chủ công nghệ của Vingroup.
Thực tế, Trung Quốc hiện là trung tâm sản xuất robot lớn nhất thế giới, chiếm hơn 50% sản lượng robot công nghiệp toàn cầu vào năm 2023, theo báo cáo của Liên đoàn Robot Quốc tế (IFR). Chuỗi cung ứng robot tại Trung Quốc cũng chiếm khoảng 65% toàn cầu, với các công ty như Ecovacs Robotics, Unitree, và UBTech dẫn đầu trong các lĩnh vực robot công nghiệp và robot hình người. Trong khi đó, Việt Nam vẫn đang ở giai đoạn sơ khai trong ngành robot, với thị trường robot trị giá 420 triệu USD vào năm 2023 và dự kiến đạt 449 triệu USD vào năm 2029, theo Statista.
Năm 2023, Việt Nam chỉ lắp đặt khoảng 12.000 robot mới nhập khẩu 100%, chủ yếu trong các nhà máy sản xuất điện tử và ô tô, so với hàng trăm nghìn robot tại Trung Quốc.
Vingroup có tiền lệ hợp tác với các đối tác nước ngoài trong các dự án công nghệ cao. Chẳng hạn, nhà máy sản xuất xe điện VinFast tại Hải Phòng sử dụng thiết bị từ Đức, Nhật Bản, và Thụy Điển, với dây chuyền hàn tự động đạt 98%. Tuy nhiên, nhiều linh kiện quan trọng của VinFast được nhập từ Trung Quốc, như đã đề cập. Điều này không có nghĩa Vingroup chỉ đơn thuần nhập khẩu và gắn mác, nhưng nó cho thấy tập đoàn phụ thuộc đáng kể vào chuỗi cung ứng nước ngoài, đặc biệt là Trung Quốc, trong các lĩnh vực công nghệ phức tạp và bốc phét ở nội địa để bán cổ phiếu!
Nền tảng khoa học cơ bản tại Việt Nam và Vingroup
Để phát triển robot, đặc biệt là robot công nghiệp hoặc robot hình người, cần một nền tảng khoa học cơ bản vững chắc trong các lĩnh vực như cơ khí chính xác, điện tử, trí tuệ nhân tạo, và thuật toán điều khiển. Tuy nhiên, Việt Nam hiện vẫn tụt hậu trong nghiên cứu khoa học cơ bản. Theo báo cáo của UNESCO năm 2021, chi tiêu cho R&D tại Việt Nam chỉ chiếm 0,53% GDP, thấp hơn nhiều so với Trung Quốc (2,4%) hay Hàn Quốc (4,8%). Số lượng bài báo khoa học được công bố trên các tạp chí quốc tế từ Việt Nam đạt 2.298 bài vào năm 2014, nhưng chỉ chiếm một phần nhỏ so với 900.000 bài từ Trung Quốc vào năm 2022.
Vingroup đã đầu tư vào R&D thông qua các đơn vị như VinAI và VinBigData. VinAI, được thành lập năm 2018, đã phát triển các sản phẩm AI ứng dụng trong xe điện VinFast và dự án nhà ở Vinhomes. VinBrain, một công ty AI khác của Vingroup, đã được Nvidia mua lại vào tháng 12/2024, cho thấy một số thành tựu trong lĩnh vực AI. Tuy nhiên, các công ty này chủ yếu tập trung vào ứng dụng AI hơn là nghiên cứu cơ bản về cơ khí hay robot. Hơn nữa, đội ngũ nhân sự của Vingroup trong lĩnh vực công nghệ cao vẫn phụ thuộc nhiều vào chuyên gia nước ngoài hoặc người Việt được đào tạo ở nước ngoài, do hệ thống giáo dục trong nước còn hạn chế trong việc cung cấp nhân lực chất lượng cao cho các ngành kỹ thuật phức tạp.
Vingroup cũng thiếu các cơ sở nghiên cứu chuyên sâu về robot, khác với các tập đoàn như Fanuc (Nhật Bản) hay ABB (Thụy Sĩ - Thụy Điển), vốn có hàng chục năm kinh nghiệm và hàng nghìn bằng sáng chế trong lĩnh vực robot. Trong khi đó, các công ty Trung Quốc như Ecovacs Robotics đã xây dựng các trung tâm R&D từ năm 2016 và hợp tác với các trường đại học hàng đầu như Đại học Khoa học và Công nghệ Hoa Trung để phát triển cảm biến và thuật toán cho robot.
Phân tích khả năng tự chủ công nghệ của Vingroup
Với quy mô chuỗi cung ứng robot toàn cầu tập trung tại Trung Quốc và hạn chế về nền tảng khoa học cơ bản tại Việt Nam, khả năng cao là Vingroup sẽ phải nhập khẩu một số linh kiện hoặc công nghệ từ Trung Quốc, ít nhất trong giai đoạn đầu. Điều này tương tự như chiến lược của VinFast, khi tập đoàn nhập khẩu linh kiện từ nước ngoài nhưng vẫn đầu tư vào dây chuyền sản xuất và tích hợp công nghệ tại Việt Nam, được tự chủ công nghệ trong lĩnh vực robot, Vingroup cần vượt qua các thách thức lớn như thiếu hụt nhân lực chất lượng cao, chi phí R&D cao, và cạnh tranh khốc liệt từ các công ty Trung Quốc và quốc tế.
Vingroup mua robot từ Trung Quốc để gắn mác logo Vin Việt Nam
Câu nói này không phải là không có cơ sở, đặc biệt khi xét đến sự phụ thuộc vào chuỗi cung ứng Trung Quốc và hạn chế về khoa học cơ bản tại Việt Nam. Vingroup cần đầu tư mạnh hơn vào R&D và xây dựng nền tảng khoa học cơ bản thay vì mua báo xạo Lồn, điều mà cả tập đoàn và Việt Nam vẫn không có, bằng chứng rõ ràng cho thấy VinRobotics hay VinMotion chỉ đơn thuần là các sản phẩm nhập khẩu.
Với tiềm lực tài chính vay nợ như chúa chổm và chiến lược đầu tư vào công nghệ cao không có. Viỉnobotic là sản phẩm bốc phét
